Wat doe je met geweld dat je opa in de oorlog heeft gepleegd?
Sijpelen trauma’s door van generatie op generatie?
En hoe moeten we in het reine komen met ons menselijk tekort?
Theatermaker Juriaan Achthoven zoekt naar antwoorden via verteltheater, muziektheater en mime;
een bonte verzameling van verschillende perspectieven op oorlog en geweld.
Verloop.
De voorstelling was een compilatie van scènes rondom de onderzoeksvraag "Hoe kan ik de impact begrijpen en verbeelden van het geweld dat mijn opa heeft meegemaakt in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog?". De voorstelling biedt verschillende perspectieven op de impact van het geweld dat mijn opa heeft meegemaakt in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog.
1. Het stuk begint met een figuur in een soldatenpak die een monoloog uitspreekt over 'de bron' - een soort lege en tegelijkertijd alomvattende ruimte.
2. De soldaat vertelt over zijn vader die niet naar hem luistert. En over zijn opa, die alcoholist was en op zijn sterfbed nog beelden zou zien uit de oorlog in Indonesië.
3. De soldaat ervaart onderdrukking en wil zijn hart openen
4. Een tweede soldaat komt op, er ontstaat een spel met een rolletje tape. Het eindigt in een vernedering / marteling van de eerste figuur.
5. De eerste soldaat spreekt teksten uit waarin meer context wordt geschetst over de oorlog in Indonesië
6. Samen met een derde figuur in een gala jurk bezingt hij verschrikkingen die zijn gebeurd met krijsgevangenen. Eén van de soldaten in de oorlog wordt gek van zijn gevoelens
7. Een lied over de glorie van het Nederlandse rijk
8. De tweede soldaat keert terug. Ze spelen oorlogje, waarin ze 100x sterven. De oorlog transformeert in een dansclub, aan het eind van de scène doet de eerste soldaat een aanzet tot zelfmoord.
9. De stem van de bron keert terug waaruit de idee spreekt dat we allemaal 1 zijn.
Inzichten / Reflectie
Het is waardevol, transformatief en inspirerend om te werken met een persoonlijk thema. Het is inspirerend om te werken met professionele mede-spelers: Fran en Luka. En het is inspirerend om te werken met historische bronnen; te werken met teksten uit het 'echte' leven en daar op een artistieke manier ruimte in vinden voor de emotionele dimensie van de geschiedenis. Zeker als het een geschiedenis betreft die mij persoonlijk aangaat vanwege de betrokkenheid van mijn opa (en indirect mijn vader) in deze geschiedenis.
Het is een uitdaging om privé-drama te combineren met professioneel drama. Transparantie en dialoog zijn daarbij principes waarmee ik vooruit beweeg. De artistieke vrijheid om persoonlijk drama te overdrijven / uit te vergroten / te versterken mag wat mij betreft niet ten koste gaan van persoonlijke banden.
Het is en blijft zoeken waar de focus ligt qua inhoud en vorm. Er is een rijk spanningsveld over een zoon, een vader een opa, een oorlog. Maar hoe de verschillende vormen en inhouden samenwerken in éen geheel, is niet evident. Er worden thema's aangeraakt van verslaving tot intergenerationeel trauma, van verbeelding van geweld tot vaderlandse geschiedenis. Voor deze onderzoeks-residentie is het een mooie, rijke uitkomst. Voor een vervolg zou ik me meer willen toespitsen op een meer afgebakend spanningsveld qua inhoud en vorm.
Tijdens een onderzoeks-residentie via ROOT Brabant, heb ik gewerkt rondom de vraag: Hoe kan ik de impact begrijpen en verbeelden van het geweld dat mijn opa heeft meegemaakt in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog? Ik heb daartoe samengewerkt met de mime-speler Luka Krijbolder en de opera-zangeres Fran van Lysebettens. Bronnen waar we mee hebben gewerkt zijn: historische getuigenissen, o.a. uit het boek 'Revolusi' van David van Reybrouck, de openingsscène van de film 'Saving Private Ryan' en teksten op basis van persoonlijke ervaring en gesprekken met de familie. De teksten zijn mede tot stand gekomen door een werkweek bij Pauline Mol in Frankrijk.
Inspiratiebronnen
Boven: Joop Hueting bekent in een televisie-interview in 1969 dat er oorlogsmisdaden zijn begaan
Linksonder: Pasfoto incl. legernummer van m'n opa in 1945
Middenonder: Een lied uit 1870 dat de glorie van Nederland bezingt
Rechtsonder: Verschillende aanplak-biljetten om soldaten te werven voor de oorlog