Oktober 2025

September 2025

Welkom!

Graag laat ik je kennis maken met mijn onderzoek. Mijn onderzoek vertrekt vanuit een persoonlijke fascinatie voor menselijke nabijheid in de publieke ruimte, en de afwezigheid daarvan. Ik merkte dat spontane ontmoetingen met onbekenden steeds schaarser worden, terwijl juist die onverwachte gesprekken en kleine gebaren mij energie geven. Deze observatie vormde het beginpunt van mijn zoektocht naar de ruimte voor ontmoeting: bestaat die nog, en zo ja, waar vinden we haar terug?

Vanuit die vraag richt ik mijn onderzoek op het openbaar vervoer, een omgeving waarin mensen dagelijks fysiek dicht bij elkaar zijn, maar sociaal vaak op afstand blijven. Mijn centrale vraag luidt:
Is er ruimte voor ontmoeting tussen onbekenden binnen het openbaar vervoer?

Door observaties, gesprekken en ontwerpexperimenten onderzoek ik hoe ontwerp kan bijdragen aan het ontstaan van spontane, betekenisvolle ontmoetingen. Zo kijk naar de fysieke inrichting van de ruimte, maar ook naar de sociale, culturele en emotionele factoren die contact beïnvloeden: hoe anonimiteit, gewoontes en (on)uitgesproken regels de dynamiek van nabijheid vormgeven.

Zie hier mijn proces. De inzichten, twijfels, schetsen en reflecties die samen mijn zoektocht zichtbaar maken. Het is een uitnodiging om mee te denken over hoe we, in een tijd van individualisering en digitale verbondenheid, opnieuw ruimte kunnen maken voor écht contact tussen onbekenden.

Warme groet, 

Charlotte Compagner

Brief naar mijn thema #2

Tijdens mijn onderzoek is het belangrijk om in- en uit te zoomen. Daarom ben ik brieven aan mijn thema aan het schrijven. Deze brieven helpen me grip te krijgen op waar ik sta in mijn onderzoek, en dienen tegelijkertijd als een soort brain dump: er gaat zoveel in je hoofd zitten dat het soms goed is om het op te schrijven.

Het vasthouden van een stukje eigen fascinatie is hierbij belangrijk, omdat het me helpt de juiste vragen te blijven stellen en nieuwsgierig te blijven naar aspecten van het thema die ik nog verder wil onderzoeken. Graag deel ik mijn brieven. 

De ruimte tussen mensen op Willemsplein, Arnhem

Ik ben op het Willemsplein in Arnhem geweest om foto’s te maken van mensen die wachten op de bus. Hierbij richtte ik me op de ruimte tussen onbekenden en hoe mensen zich positioneren in deze gedeelde, publieke omgeving.

De urgentie van mijn vraagstuk wordt hierbij duidelijk. Zo blijkt dat:

• Mensen vaak fysiek dicht bij elkaar zijn, maar sociaal afstand houden; dit laat zien hoe nabijheid niet automatisch tot ontmoeting leidt.

• De publieke ruimte onbenut blijft als plek voor spontane interactie, terwijl juist dit soort ontmoetingen kan bijdragen aan verbinding en sociale cohesie.

• Dagelijkse routines, zoals wachten op openbaar vervoer, een waardevolle context vormen om te onderzoeken hoe ontmoetingen kunnen ontstaan of juist uitblijven.

• Mensen die op een bankje zitten vaak zo veel mogelijk afstand van elkaar nemen, waardoor de ruimte tussen hen letterlijk zichtbaar wordt.

• Wanneer er een derde persoon bij komt, kijken mensen meestal naar voren en blijft de interactie minimaal, een subtiel patroon van sociaal gedrag.

Tekeningen

In deze tekeningen heb ik alledaagse observaties vertaald naar snelle schetsen. Ze tonen mensen die wachten op het openbaar vervoer. Samen, maar toch alleen. Wat me opviel, is hoe vaak we de tijd tussen vertrek en aankomst opvullen met onze telefoon. Blikken zijn naar beneden gericht, bewegingen herhalen zich, de ruimte lijkt stil te vallen.
Het pijnpunt dat hierin zichtbaar wordt, is de afwezigheid van openheid: de gedeelde publieke ruimte verliest haar sociale potentie zodra iedereen zich terugtrekt in een eigen digitale wereld.

Naast deze observaties maak ik ook tekeningen van situaties waarin ik wél iemand heb ontmoet. Dat kunnen korte momenten zijn of gesprekken die wat langer duren. Steeds vaker zoek ik zulke situaties bewust op: ik ga naar plekken waar ik normaal niet snel kom, juist om te ervaren hoe ontmoeting kan ontstaan buiten mijn vertrouwde context.

Binnen mijn vakgebied, social design, gebruik ik tekenen niet alleen als vorm van representatie, maar als onderzoekstool. Door te tekenen observeer ik met aandacht, vertraag ik het moment en leg ik nuances vast. De lijn op papier helpt me om gedrag, lichaamstaal en sfeer tastbaar te maken. 

De tekeningen vormen zo een manier van kijken, denken en begrijpen: een visuele verkenning van de ruimte tussen onbekenden, en de mogelijkheid tot ontmoeting die daarin besloten ligt.

Day in the life - Onderzoekssessie

Om beter te begrijpen waar mensen ruimte ervaren voor ontmoeting in hun dagelijkse routines, heb ik met drie deelnemers een Day in the Life-sessie gedaan. Hierbij tekenden zij een typische werkdag, inclusief hun activiteiten en ritmes.

Na het tekenen vroeg ik hen om met een andere kleur aan te geven waar in hun dag zij ruimte ervaren voor ontmoeting. Hieruit kwamen interessante inzichten naar voren: sommige ontmoetingen ontstonden via bestaande netwerken, bijvoorbeeld via collega’s of kennissen of tijdens sportactiviteiten. Hoewel dit contact vaak nieuwe gezichten bracht, leidde het zelden tot een diepere, duurzame verbinding, en bleef het vooral bij bekende contexten.

Andere momenten die deelnemers markeerden als ruimte voor ontmoeting waren: het openbaar vervoer, boodschappen doen, op school of tijdens het koken. Deze plekken vormen dagelijkse routines waarin sociale interacties kunnen plaatsvinden, ook buiten het directe netwerk van bekende mensen.

Deze sessie laat zien dat ruimte voor ontmoeting niet alleen fysiek is, maar ook sociaal en contextueel bepaald. Het visueel maken van hun routines geeft inzicht in waar spontane ontmoetingen kunnen ontstaan, en waar ontwerp of interventies potentieel verschil kunnen maken.

Na het bespreken van het thema en het tekenen van hun Day in the Life vroeg ik deelnemers ook om hun laatste interactie met een vreemde op te schrijven. De inzichten laten zien dat ontmoetingen vaak via bestaande netwerken of bekende contexten plaatsvinden, maar ook dat onverwachte momenten ontstaan in alledaagse situaties zoals het openbaar vervoer,

Brief naar mijn thema

Tijdens mijn onderzoek is het belangrijk om in- en uit te zoomen. Daarom ben ik brieven aan mijn thema aan het schrijven. Deze brieven helpen me grip te krijgen op waar ik sta in mijn onderzoek, en dienen tegelijkertijd als een soort brain dump: er gaat zoveel in je hoofd zitten dat het soms goed is om het op te schrijven.

Het vasthouden van een stukje eigen fascinatie is hierbij belangrijk, omdat het me helpt de juiste vragen te blijven stellen en nieuwsgierig te blijven naar aspecten van het thema die ik nog verder wil onderzoeken. Graag deel ik mijn brieven. 

Remember me

Om met onbekenden een gesprek te voeren waarbij het niet gaat om labels zoals leeftijd, woonplaats of werk, heb ik een Memory-spel ontwikkeld. Het spel verloopt zoals een normaal memoryspel: deelnemers draaien om de beurt kaarten om en proberen paren te vinden. Zodra iemand een set vindt, stelt hij of zij een vraag gebaseerd op de emoij-afbeelding van de set. Zo ontstaat meteen een diepgaand gesprek, waarin persoonlijke associaties, ervaringen of verhalen worden gedeeld. Op deze manier draait het gesprek niet om standaardlabels, maar om nieuwsgierigheid en menselijke connectie.

Het spel heb ik inmiddels zes keer getest met verschillende groepen, van tweetallen tot groepjes van vier. Ik merk dat het spel met twee deelnemers meer diepgang genereert, maar dat het ook in grotere groepen bijzonder waardevol en plezierig is. De deelnemers waren onder andere een collega, goede vriendinnen, klasgenoten, mijn vriend en mijn schoonmoeder. Het is fascinerend om te zien hoe de emoji’s door iedereen anders worden geïnterpreteerd, waardoor de vragen die ontstaan uiteenlopen en origineel zijn.

De emoji dient als middel om een gesprek in een bepaalde richting te sturen, maar echte nieuwsgierigheid naar de ander én reflectie op je eigen perspectief zijn essentieel om het spel goed te spelen en betekenisvolle gesprekken te hebben.

Enkele iteraties zijn: een Spiekbriefje met per emoji drie voorbeeldvragen voor momenten dat iemand even vastloopt, en een spelregel waarbij de emoji zichtbaar ligt zolang het gesprek over die kaart loopt. Zodra het gesprek afgerond is, wordt de set met de achterkant naar boven gelegd, zodat het ook duidelijk is dat het gesprek voorbij is. Deze aanpassingen zorgen ervoor dat het spel soepel verloopt en dat deelnemers zich vrij voelen om hun eigen verhalen en vragen in te brengen.

Desk reseach

Om mijn onderzoek naar spontane ontmoetingen met onbekenden verder te verdiepen, heb ik gekeken naar bestaande bronnen en initiatieven. Eén belangrijke bron was de korte documentaire “Wanneer is de laatste keer dat je met een vreemde hebt gesproken?” van VPRO Tegenlicht (25 minuten).

Hierin wordt besproken dat we in een individualistische samenleving steeds vaker eenzaam zijn en dat geestelijke gezondheid een groeiende zorg is. De documentaire benadrukt de waarde van spontane ontmoetingen als middel om verbinding en welzijn te versterken.

Georgie, die in de documentaire een cursus aanbiedt over het makkelijker aanspreken van vreemden, gaf enkele interessante inzichten die ik in mijn onderzoek heb meegenomen:

• Een directe vraag kan contact opstarten, maar kan bij de ander ook ervaren worden als een verplichting. Complimenten of kleine opmerkingen zijn vaak een natuurlijkere manier om een gesprek te beginnen.

• Vanuit een historisch perspectief leren we dat vreemden vaak als eng of onveilig worden gezien (denk aan “stranger danger”). Dit sociale frame beïnvloedt hoe we spontaan contact durven leggen.

Voor mijn eigen onderzoek betekent dit dat het opstarten van contact subtiel en creatief kan gebeuren. Kleine opmerkingen of complimenten zijn manieren om een gesprek natuurlijk te laten ontstaan, zonder dat het als verplichting voelt voor de ander. Deze inzichten helpen mij te onderzoeken hoe ontwerp en interventies in publieke ruimtes spontane ontmoetingen kunnen faciliteren en verrijken.

Mogelijke partners en initiatieven:

• NMLK.nl – uitgaanscommunity 

• Een tegen eenzaamheid – organisatie gericht op sociale cohesie en verbinding

• Buddy to Buddy – netwerk voor vrijwilligers en ontmoeting

• Georgie – expert in het aanspreken van vreemden

• Bumble BFF – platform voor sociale connecties

• Openbaar vervoer – dagelijkse ontmoetingscontext

Dotvoting: Behoefte aan contact met onbekenden

In het gebouw van mijn studie heb ik een dotvoting uitgevoerd om te peilen hoe mensen denken over contact met onbekenden. Deelnemers waren voornamelijk studenten rond de 22 jaar, redelijk sociaal en gewend om in hun dagelijkse routines met anderen in aanraking te komen.

De dotvoting bestond uit een raster waarbij op de verticale as werd gevraagd hoe vaak deelnemers in de afgelopen maand met een onbekende een gesprek hadden gehad, en op de horizontale as of ze meer of minder behoefte hebben aan contact met onbekenden. Deelnemers moesten hierbij goed nadenken met wie ze daadwerkelijk hadden gesproken en vroegen zich af of gesprekken tijdens werktijd ook meetelden.

De resultaten waren interessant: bijna niemand stemde op “ik heb behoefte aan minder contact”. Van de 20 deelnemers lag het gemiddelde aantal gesprekken met onbekenden rond 15 per maand. Dit laat zien dat contact met onbekenden nog steeds aanwezig en gewenst is, vooral in situaties waarin mensen actief bezig zijn (bijvoorbeeld op werk), maar dat dit in de vrije tijd vaak minder vanzelfsprekend is.

Deze dotvoting gaf mij de laatste bevestiging dat het maatschappelijk relevant is om te onderzoeken hoe we ruimte voor ontmoeting kunnen vergroten. Tegelijkertijd roept het de vraag op: Is contact met een onbekende in de vrije tijd nog belangrijk voor ons als maatschappij? Voor mij vormt dit de kern van mijn verdere onderzoek.