- Ενδεχόμενο ως συμβάν - ‘Αφηρημένο’ θεατρικό μοντέλο ως εκκίνηση αναζήτησης της δομής επιτελεστικών πράξεων - Ποιώ ως κατασκευάζω - Δυισμός ‘υψηλού’/ ‘χαμηλού’ αισθητικού
- Happening as event - Abstract theatre as a model for identifying the structure of performative actions - Making as building - Binary of high and low aesthetics
- Το παιχνίδι ως συμβάν - Τρόπος ζωής ως έργο τέχνης - Η χρήση του παιχνιδιού ως καθημερινού αντικειμένου - Το τραγικό ως αισθητικό στην καθημερινότητα: αισθητική και διαφορά
- The game as event - Everyday life as artwork - The use of games as everyday artefacts - The tragic as aesthetic event in everyday life: aesthetics and difference
Day 1. I passed by a group of players in a public square and asked about their game.
Day 2. I stopped in front of one of the teams and asked about their game. I had a brief dialogue with one of the players.
Day 3. I was invited to sit with one of the teams and watch their game. I had a conversation with the players.
Day 4. Greeting to the team and brief dialogue.
Day 3 (Ημέρα 3)
- Έρχονται και άλλοι εδώ.
- Ε, βέβαια, πώς δεν έρχονται.
- Είστε πολλοί μαζί. Έρχεστε κάθε μέρα, πρωί;
- Όχι, όχι.
- Μέρα παρά μέρα.
- Μια μέρα εμείς, μετά έρχονται οι άλλοι. Με τη σειρά.
- Αλλάζετε. Και τί παίζετε, παίζετε πάντα ντόμινο;
- Απ' όλα. Ντόμινο είναι το λαϊκό παιχνίδι.
- Παίζετε και άλλα παιχνίδια, και χαρτιά.
- Ναι, ναι.
- Να μου πείτε τα ονόματά σας, τώρα αν θα τα θυμηθώ...
- Όχι, όχι.
- Όχι ονόματα, ανώνυμοι. Πέντε άντρες παίζετε ντόμινο. Πείτε μου για το παιχνίδι. Παίζετε ή δύο-δύο, παίζετε τέσσερεις εδώ.
- Ναι.
- Ο ένας δεν βλέπει τί έχει ο άλλος. Εσείς όμως βλέπετε εκεί. Δεν σας νοιάζει εσάς. Δεν θα προδώσετε κάποιον. Αυτός βλέπει τί έχουν οι άλλοι.
- Ας βλέπει.
- Από πού είστε;
- Αλβανοί.
- Από ποιό μέρος;
- Αυλώνα.
- Όλοι από την Αυλώνα είστε; Και γιατί είστε εδώ;
- Γεράσαμε εδώ.
- Γεράσατε εδώ πέρα, στην Ελλάδα. Σύνταξη έχετε, θα βγάλετε;
- Μπα, είσαι καλά;
- Πλάκα κάνω ε…;
- Τι λες τώρα…;
- Πάει η σύνταξη….Πίσω να πάτε εκεί στην Αλβανία, όχι…
- Δε βλέπω...
- Αποκλείεται, ε; Εδώ; Έχετε και τα παιδιά σας εδώ;
- Όχι.
- Φύγαν τα παιδιά σας.
- Ο μεγάλος μου έχει πάει Αγγλία.
- Τα διώξατε τα παιδιά σας και μείνατε εσείς εδώ στην Ελλάδα.
- Θα κάτσουμε εμείς εδώ.
- Εσείς εδώ, δεν φεύγετε.
- Πού να πάμε, η Ελλάδα χωρίς εμάς…
- Αλβανία, όχι
- Εσείς εδώ, δεν φεύγετε.
- Πού να πάμε, η Ελλάδα χωρίς εμάς…
- Αλβανία, όχι; Και γιατί όχι Αλβανία;
- Γιατί η Αλβανία αγαπάει πολύ την Ελλάδα.
- Η Αλβανία αγαπάει την Ελλάδα;
- Ναι. Βέβαια.
- Δηλαδή εσείς νιώθετε σπίτι σας εδώ.
- Βέβαια.
- Σαν να είσαστε σπίτι σας.
- Βέβαια. Γιατί κακό είμαστε εδώ;
- Και γιατί όχι Αλβανία;
- Γιατί η Αλβανία αγαπάει πολύ την Ελλάδα.
- Η Αλβανία αγαπάει την Ελλάδα;
- Ναι. Βέβαια.
- Δηλαδή εσείς νιώθετε σπίτι σας εδώ.
- Βέβαια.
- Σαν να είσαστε σπίτι σας.
- Βέβαια. Γιατί κακό είμαστε εδώ;
- Όχι, βέβαια. Απλά επειδή δεν έχετε γεννηθεί εδώ, μήπως θέλετε να πάτε εκεί που γεννηθήκατε.
- Ε, κάπως εκεί, μόλις γεράσουμε…
- Άμα γεράσετε πολύ, ε, θα πάτε εκεί. Αλλά προς το παρόν εδώ.
- Τί να κάνουμε…
- Τί δουλειές κάνατε; Κάνετε, κάνατε…
(Ο συνομιλητής μου δείχνει τις παλάμες του, που είναι γεμάτες ‘ρόζους’)
- Χειρωνακτικές, το καταλαβαίνω.
- Τις πιο ωραίες δουλειές που υπάρχουν στον κόσμο.
- Όπως;
- Οικοδομή.
(Οικοδομή, επαναλαμβάνουν και οι άλλοι).
- Οικοδομή, όλοι; Καλά και οι Αλβανοί είναι και πολύ καλοί στην οικοδομή.
- Δουλεύουν, έτσι;
- Ναι, το ξέρω. Αλλά οικοδομή τώρα τέλος.
- Ε, τώρα…
- Δεν πειράζει, μια χαρά είμαστε.
- Ό,τι φτιάξατε, φτιάξατε.
- Ό,τι φτιάξαμε, φτιάξαμε.
- Και τώρα παίζετε.
- Ε…
- Δεν είναι κακό κι αυτό, καλό είναι και το παιχνίδι. Όποιος κερδίζει τί κάνει, τα παίρνει όλα;
- Όχι, τα μισά.
- Α, τα μισά. Από τους τέσσερις, δηλαδή, οι δύο θα κερδίσουν;
- Εγώ είμαι με αυτόν.
- Α, είστε δύο ομάδες.
- Εγώ με αυτόν, κι αυτός με αυτόν.
- Και η ομάδα που θα κερδίσει, τί θα πάρει, τα μισά;
(Μιλάνε Αλβανικά - They speak in Albanian)
- Και η ομάδα που θα κερδίσει, θα πάρει τα μισά.
- Θα μοιράσουν ο ένας με τον άλλο.
- Τελειώνει τώρα αυτό το παιχνίδι.
- Αυτός που θα κερδίσει θα πάρει ένα αυτοκίνητο smart.
- Εσύ από πού είσαι, δεν μας είπες;
- Εγώ από την Αθήνα. Γεννήθηκα στην Αθήνα, αλλά ξενιτεύτηκα και εγώ, σαν κι εσάς, σε μια άλλη χώρα, για πολλά πολλά χρόνια.
- Ναι, πού;
- Στην Αγγλία, εκεί που είναι ο γιος σας. Οπότε ξέρετε πώς είναι να μένεις σε μια ξένη χώρα, και να μένεις πολλά χρόνια, να γίνετε σαν σπίτι σου.
- 22 χρόνια έχω εγώ εδώ. Δεύτερη πατρίδα είναι.
- Καμιά φορά γυρνάς και πίσω, και σου λένε, γιατί έφυγες; Ξένος αυτός, γιατί έχει πάει εκεί τόσα χρόνια.
- Και μετά έρχεται εδώ.
- Ακριβώς.
- Χα, χα, χα, χα, χα…
- Κι εκεί όταν πάτε σας βλέπουν 'ξένους';
- Ναι.
- Κι εκεί 'ξένους'. Είδες λοιπόν…
- Χα, χα, χα…
- Πάτε πάλι πίσω εσείς εκεί, θα πουν έφυγε ο Αλβανός και πήγε στην Ελλάδα.
- 'Ξένοι' εδώ, 'ξένοι' εκεί γίναμε.
- Α μπράβο. Οπότε το ρίξατε στο παιχνίδι.
- Έρχομαι εδώ, λένε άλλα, πάμε εκεί…
- Αμ, κι εγώ, ένα πράγμα έτσι νιώθω. "Ξένος" εκεί, "ξένος" εδώ.
- Αυτό, αυτό, χα, χα, χα…
(Μιλάνε Αλβανικά - They speak in Albanian)
- Το παιχνίδι πάντως ενώνει τους ανθρώπους. Τί λέτε;
- Μπράβο, μπράβο…
- Το ωραίο παιχνίδι, το καλό παιχνίδι, γιατί υπάρχουν και ‘βρώμικα’ παιχνίδια βέβαια…Έτσι όπως παίζετε εσείς, με ενθουσιασμό… Φέρνει τους ανθρώπους κοντά, είδες που με καλέσατε κι εμένα στην παρέα σας.
(Μιλάνε μεταξύ τους)
- Όχι, ένα παίρνω. Ξέρει η κοπέλα.
- Ξέρει η κοπέλα..
- Δεν ξέρω να παίξω ντόμινο. Εγώ ξέρετε τί ξέρω για το ντόμινο Που βάζουν τις πλάκες στη σειρά και πέφτουνε! Πέφτουν όλα μαζί. Αυτό ξέρω, δεν ξέρω τίποτα άλλο.
(Πλησιάζει ένας ακόμα)
- Αυτός φίλος σας;
- Βορειοηπειρώτης κι αυτός.
- Παίζετε κι εσείς; Παίκτης;
- Ναι.
- Καλά κάνετε.
(Μιλάνε Αλβανικά - They speak in Albanian)
- Δεν καταλαβαίνω τους κανόνες του παιχνιδιού. Μ’ αρέσει όμως αυτό, το αντικείμενο. Το βρίσκω έργο τέχνης.
- Είναι παλιά, είναι.
- Δεν ξέρω ντόμινο να παίξω. Τάβλι ξέρω, και χαρτιά, αλλά λίγα πράγματα.
- Παίζουμε και τάβλι πολύ.
- Τάβλι, κάτι ξέρω από τάβλι.
- Αλλά αυτό είναι πιο γρήγορο παιχνίδι.
- Το βλέπω, πολύ γρήγορα φεύγετε εσείς, ξαναξεκινάτε πάλι…Πόσα παιχνίδια παίξατε όσο κάθομαι εδώ εγώ, τρία
- Τελειώνει γρήγορα.
- Πόσες ώρες παίζετε την ημέρα;
- Μέχρι δύο ώρες.
- Αλλά κάθε μέρα;
- Όχι.
- Αλλάζουν οι ομάδες, γιατί έρχονται και άλλες ομάδες.
- Έχει κι άλλες ομάδες.
- Εσείς παρακολουθείτε από κει, ο κύριος από δώ.
- Είναι το καλύτερο παιδί.
- Ο ένας με τη μια ομάδα, ο άλλος με την άλλη. Οι παρατηρητές. Ποιος κερδίζει μέχρι τώρα, ποια ομάδα κερδίζει;
- Όλοι, όλοι.
- Όλοι κερδίζουν; Win-win, ε; Καλό αυτό.
- Χα, χα, χα…
- Μακάρι, όταν κερδίζουν όλοι, καλά είναι.
(Μιλάνε μεταξύ τους, “τριάντα, σαράντα..”)
- Τι δουλειά κάνεις;
- Τώρα εγώ είμαι φοιτήτρια. Ακροάτρια στην Καλών Τεχνών, φιλοσοφία σπουδάζω, αλλά είμαι εξωτερική φοιτήτρια στην Καλών Τεχνών και έχουμε να κάνουμε ένα project. Μας είπαν να διαλέξουμε κάποιο θέμα από μια γειτονιά, σχετικά με το τί κάνει ο κόσμος καθημερινά στις γειτονιές, κι επειδή εγώ περνάω από δω τακτικά, βλέπω τα παιδιά που παίζουν, περιοδικά. Και μου αρέσει αυτό, γιατί μεζεύονται έξω από το καφενείο, και αντί να αγοράσουν καφέ, κάθονται εδώ και παίζουν και ευχαριστιούνται.
- Ε βέβαια.
- Σκέφτηκα λοιπόν γιατί να μην πω για το παιχνίδι; Βλέπω ότι στην Αθήνα παίζει πολύς κόσμος γενικά, έξω, στο δημόσιο χώρο. Όχι μόνο μέσα στο καφενείο ή στο σπίτι.
- Αφού δεν έχουμε δουλειά, τί να κάνουμε;
- Τί να κάνετε, να κάτσετε μέσα στο σπίτι, δουλειές να κάνετε; Τις κάνουν οι γυναίκες σας, ε;
- Όχι, μωρέ, ξέρεις... Το καφενείο θέλει κι άλλα.
- Ακριβώς. Θα πάς θα πληρώσεις τον καφέ, έναν, δύο, πέντε, πόσους θα πιεις…ενώ εδώ…
- Θέλει κι άλλα, το καφενείο…
- Καθαρός αέρας εδώ, περνάει και κόσμος.
- Το πώς τα βάζετε έχει να κάνει, βλέπω εδώ βάζετε το τρία με το τρία…
- Να ταιριάζουν.
- Α, να ταιριάζουν.
- Να ταιριάζουν μεταξύ τους.
- Αυτό κάνετε. Και τα κολλάτε το ένα με το άλλο. Εκεί έχετε το κενό. Και πώς τελειώνει, για να δούμε…;
- Ό,τι έβγαλε…
(Μιλάνε Αλβανικά, ενώ παίζουν - They speak in Albanian, as they play)
- Για να δω άλλη μια παρτίδα.
- Εσείς που είστε από το εξωτερικό, ξέρετε τί θα πει να είστε έξω από την πατρίδα.
- Βέβαια. Ο 'ξένος', που λέμε. Ο οποίος δεν είναι πάντα άλλος, γιατί είχαμε και μια συζήτηση γι’ αυτό. Ο 'ξένος' είναι άλλος;
- Όχι, όχι.
- Είναι διαφορετικός, αλλά…
- Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν πάει σαν κι εσάς έξω, και λέει, κοίτα ήρθαν οι 'ξένοι'. Κι αν νιώθουν και πονάνε…'ξένοι'.
- Καταλαβαίνω. Μεταξύ μας, καταλαβαινόμαστε. Αυτοί που έχουν πάει σε μια άλλη χώρα καταλαβαίνουν τί είναι ο 'ξένος'. Το να είσαι 'ξένος'.
(Χτυπάει το κινητό τηλέφωνο του συνομιλητή)
- Με πιάσανε, με πιάσανε! Θα μου κάνεις μια χάρη τώρα;
- Μα τί κάνετε, παίζετε, δεν κάνετε τίποτα!
- Είναι η γυναίκα μου, θα μιλάς τώρα, σε παρακαλώ;
- Τί να πώ εγώ;
- Έλα, σε παρακαλώ…
- Ε, όχι, να την τρομάξω τώρα τη γυναίκα!
- Σε παρακαλώ…
- Ε, όχι, δεν μπορώ… Γεια σας!
- Χα, χα, χα..
- Παρακαλώ…;
- Γεια σας! Θέλετε τον άντρα σας…; Ναι, είμαστε εδώ και παίζουμε ντόμινο!
- Χα, χα, χα…(γελάνε όλοι μαζί)
- Έλα, έλα…
- Δεν τρόμαξε…δεν τρόμαξε!
- Χα, χα, χα… (γελάμε όλοι μαζί)
- Πήρε να δει όμως, ε; Πήρε να δει τί κάνετε, πού είστε.
- Όχι, έτσι πήρε.
- Α, έτσι πήρε. Όπως έκανε η γυναίκα του Σωκράτη. Τον ξέρετε το Σωκράτη το φιλόσοφο;
- Αν τον ξέρουμε λέει…
- Που έβγαινε, έτσι, στο δημόσιο χώρο, στην αγορά, και μίλαγε με τον κόσμο. Αυτό έκανε. Και τον κυνήγαγε η γυναίκα του, τον έψαχνε, όλη μέρα. Κι αν δεν γύριζε και σπίτι στην ώρα του, του ‘ριχνε κι ένα χέρι ξύλο.
- Χα, χα…
(Χτύπανε τα ντόμινο στο αυτοσχέδιο τραπεζάκι)
- Μη λές ένα. Μία μόνο; Una;
- Τελειώσατε.. Καλά θα σας αφήσω εγώ, αλλά μπορεί και να ξαναπεράσω.
- Όποτε θες, εδώ..
- Χάρηκα. Μ’ αρέσει που περνάτε ωραία.
- Μαζί μας, να μη δυσκολεύεσαι.
- Ήμουν λίγο διστακτική, αλλά...μου φαίνεται ενδιαφέρον αυτό που κάνετε. Είναι κάτι διαφορετικό που κάνετε στη γειτονιά και το βλέπω ευχάριστο.
- 'Αμα είσαι καλός άνθρωπος...
- Όλα καλά. Καλή συνέχεια, καλό παιχνίδι, γειά σας.
Day 4 (Ημέρα 4)
- Καλημέρα. Καλά είστε; Οι ίδιοι, ε;
- 'Οχι, άλλοι.
- Α, είναι κι άλλοι.
- Ψάχνεις κανέναν;
- Εδώ αλλάζουν τα πρόσωπα.
- Το βλέπω, ναι, κάποιοι είναι καινούριοι, κάποιοι παλιοί.
- Τώρα κάνει και κρύο…
- Ντόμινο πάλι, ε; Κάνει κρύο, όντως. Γι’ αυτό είσαστε και πιο λίγοι. Ενώ το καλοκαίρι…
- Το καλοκαίρι γίνεται χαμός εδώ, δε βρίσκεις…
- Το ξέρω. Έτσι πέρασα να σας πω μια καλημέρα. Επειδή μίλησα με κάποια παιδιά χτες.
- Καλά κάνεις, δεν υπάρχει πρόβλημα. Η καλημέρα είναι του θεού.
- Καλή συνέχεια, γεια σας.
In Cezanne's 'The Cardplayers', peasants play a card game around a bare table. One of the players in the first painting is replaced by a younger player in the second painting, who appears to be playing in the company of a young girl. The same curtain is placed on the right side of both paintings. The pipes at the background, one of which is smoked by the observer of the game, remind us of Magritte's surrealist painting 'Ceci n'est pas une pipe' (1929). Magritte's painting communicates that the painting is not a real pipe, but rather an image of a pipe.
"[...] every bit of factual information that leaks through the iron curtain, set up against the ever-threatening flood of reality from the other, nontotalitarian side, is a greater menace to totalitarian domination than counterpropaganda has been to totalitarian movements." Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, London: Penguin, p. 513.
The human habitat doesn't only consist of the physical, natural or architectural, environment that we occupy. Pierre Bourdieu gives a different definition using the term habitus, which is "a permanent disposition, embodied in the agents' very bodies in the form of mental dispositions, schemes of perceptions and thought... and at a deeper level, in the form of bodily postures and stances... ways of standing, sitting, looking, speaking and walking." Colin Renfrew, Figuring It Out, London: Thames and Hudson, 2003, p. 126.
This painting is a visual sign of censorship referring to a cultural attitude to "erase" historical details from collective memory. Tuymans painterly act of the strikethrough presents us with the unrepresentable in Western modern history, which is the Holocaust. Although in contemporary times we haven't experienced the attrocities of Nazi history, we are confronted with related social phenomena; even if we only attempt to pass them by, as in the cases of migrants that tend to become 'invisible', the painting reminds us to be attentive, in order not to "erase" them from history.
The 2011 Greek "Square Movement" signaled a popular movement of using public space as a mode of assembly to create public debate about critical political matters. Although it did not amount to a larger political movement, it was seminal in safeguarding democracy and popularising questions around the operation of capitalism in contemporary politics: "Announcing a right is announcing a boundary to indecent conduct", Simon Blackburn.
