Afstudeeronderzoek - Eva Govan

Fase 1; Agenderen 


Desk Research

Tijdens mijn orientatie binnen mijn thema heb ik er voor gekozen om meerdere artikelen te lezen, documentaires en films te kijken; 

 

Documentaires 

Disclosure (2020)

Thema: Representatie van trans personen in film en tv.

Waarom relevant: Laat zien hoe media beeldvorming en gendernormen beïnvloeden.

Miss Representation (2011)

Thema: Hoe vrouwen worden afgebeeld in de media en welke invloed dat heeft op genderrollen.

Waarom relevant: Onderzoekt hoe stereotypering de kansen en zelfbeelden van vrouwen beperkt.

The Mask You Live In (2015)

Thema: Toxic masculinity en de druk op jongens om "mannelijk" te zijn.

Waarom relevant: Legt bloot hoe gendernormen schadelijk zijn voor jongens en mannen.

 

 

Reflectie's 

Ik ben begonnen met dagelijks  reflecteren, maar merkte dat dit voor mij chaos brengt binnen mijn proces. Daarom heb ik er voor gekozen om alle wekelijke informatie te bundelen als reflectie. Zo heb ik meer overzicht voor mezelf. 

Mini Museum; 

Heb ik 'maken' ingezet om kennis en inzichten uit mijn proces bespreekbaar, invloedbaar of deelbaar te maken?
Ik heb een soort 'vangnet' met steekwoorden gemaakt omdat ik nu veel informatie haal uit gesprekken die ik met mijn naasten voer over mijn gekozen thema. 
 

 

Plan van Aanpak; Onderzoeksfase


Focus

Vraagstuk
Ik richt me op hoe maatschappelijke gendernormen invloed hebben op kleding en expressie bij jonge mensen, en hoe dit leidt tot stigma’s (bijvoorbeeld masculien gedrag bij vrouwen of feminiene expressie bij mannen).

Context, stakeholders en doelgroep

  • Context: creatieve en educatieve settings (kunst, design, jongerenwerk, queer collectieven).
  • Stakeholders: queer organisaties (Queer Rotterdam, KLAUW Collective, KAKOFONIE Utrecht), studenten, jongeren (18–30 jaar), en informele netwerken rondom mode en expressie.
  • Doelgroep: jonge mensen in Utrecht en Rotterdam die bewust of onbewust met gendernormen in kleding en gedrag te maken hebben.

Onderzoeksvraag

Hoofdvraag
Hoe ervaren jonge mensen in Utrecht en Rotterdam stigma’s rondom genderexpressie in kleding, en welke rol spelen maatschappelijke verwachtingen hierin?

Vervolgvragen

  • Welke specifieke stigma’s ervaren jongeren in hun dagelijkse keuzes rond kleding en gedrag?
  • Hoe verschillen deze ervaringen tussen mannen, vrouwen en non-binaire personen?
  • Op welke plekken (school, werk, uitgaan, straat) zijn deze stigma’s het meest voelbaar?
  • Welke kansen zien jongeren zelf om genderexpressie vrijer te maken?
  • Hoe kan kunst/design als middel worden ingezet om deze gesprekken toegankelijk te maken?

Activiteiten (oktober)

  • Gesprekken/interviews met jongeren (Utrecht en Rotterdam).
  • Avond met vragenkaartjes organiseren (pilot als groepsinterventie).
  • Foto-experiment: jongeren kiezen een outfit waarin ze zich vrij voelen en eentje waarin ze zich beperkt voelen → bespreking en documentatie.
  • Verdieping desk research: literatuur en artikelen over stigma’s en gender in kleding (Butler, Entwistle, Movisie, Rutgers).
  • Contact leggen met organisaties (Queer Rotterdam, KAKOFONIE, Bodytalk) voor samenwerking en input.
  • Verslaglegging: eerste analyse van patronen en thema’s die uit gesprekken en experimenten komen.

Coaching en leerproces

  • Proces bijhouden:
    • Wekelijks logboek (kort verslag + reflectie).
    • Foto’s van interventies/installaties.
    • Notities uit gesprekken/interviews.
    • Nieuwsbrief-achtige updates per periode (zoals nu).
  • Belangrijk in coaching:
    • Feedback op scherpte van de onderzoeksvragen.
    • Advies in het maken van keuzes (niet te breed blijven).
    • Reflectie op mijn werkvormen: hoe zorg ik dat ze relevant blijven voor onderzoek en niet alleen kunstprojecten worden?

Aandachtspunten per leeruitkomst

1. Regisserend ontwerpen
Ontwerpen ontstaan samen met je doelgroep en stakeholders (jongeren, queer collectieven, docenten, organisaties). Werk iteratief: test, reflecteer, verbeter. Documenteer proces zichtbaar (foto’s, feedback).

2. Creatieve technologie
Kies technologie die je onderzoek versterkt: fotografie, installaties, simpele apps of prototypes. Laat zien dat je bewust kiest voor tools passend bij thema en doelgroep.

3. Onderzoekend maken
Gebruik je maakvormen als onderzoeksmethode. Noteer wat je ontdekt door te maken, inclusief intuïtie en reacties. Reflecteer op inzichten die je niet via interviews krijgt.

4. Impactvol veranderen
Verbind concepten aan maatschappelijke context en genderexpressie. Kijk naar impact op individuen, groepen en systemen. Formuleer werkende principes: waarom werkt het en hoe zet het verandering in gang?

5. Kritisch reflecteren
Neem je eigen perspectief mee en leg keuzes, resultaten en ethische vragen vast. Vraag feedback en laat zien wat je ermee doet.

6. Creatief leiderschap
Creëer veiligheid en vertrouwen, wissel tussen aansturen en ruimte geven. Gebruik je eigen makerschap om te inspireren. Reflecteer op je sterke punten en groeigebieden.

 

In deze fase ga ik mij verdiepen in het thema Gendernormen. Binnen dit thema wil ik een uiteindelijke focus kiezen waar ik me op ga verdiepen. Deze periode is belangrijk omdat ik nu de eerste keuzes en afwegingen maak. Ik leg de fundering van mijn onderzoek.

Expo: Gender Unboxed


 

Voor mijn onderzoek naar maatschappelijke gendernormen en stigma’s heb ik een interactieve installatie ontwikkeld: Gender Unboxed. Elke doos staat voor een onderdeel van kleding. Bijvoorbeeld hoofd, bovenlichaam en onderlichaam. Door de dozen te draaien ontstaan er telkens nieuwe combinaties van outfits, van traditioneel ‘vrouwelijk’ tot ‘mannelijk’ en alles daartussenin.

 

Met deze installatie wil ik zichtbaar maken hoe sterk maatschappelijke verwachtingen verweven zijn met kleding en uiterlijk. Wat voor de één een neutrale outfit lijkt, kan door een ander worden bestempeld als ‘te mannelijk’ of ‘te vrouwelijk’. Juist in die mix en match van kledingstijlen wordt duidelijk hoe we onbewust hokjes toepassen: wie ‘mag’ bepaalde schoenen dragen, of welke kledingstukken bij een bepaald gender zouden horen.

 

De installatie legt daarmee een link naar mijn probleemstelling:

 

Maatschappelijke gendernormen beïnvloeden hoe jonge mensen zich kleden, gedragen en hun identiteit vormgeven, waardoor expressie beperkt kan raken en stigma’s ontstaan.

 

Door het draaien en combineren worden bestaande patronen en tegenstrijdigheden zichtbaar. Het werk nodigt uit om te reflecteren: Waarom vinden we sommige combinaties grappig, vreemd of juist bevrijdend? Welke verwachtingen projecteren we op iets ogenschijnlijk eenvoudigs als kleding?

 

Deze installatie is daarmee niet alleen een speelse interactie, maar ook een spiegel van hoe diepgeworteld gendernormen in onze dagelijkse keuzes zitten.




Planning en uitvoering installatie 

Dag 1 – Voorbereiding

  • Idee uitgewerkt in een schets: toren van vier dozen met een paal door het midden.

  • Benodigdheden verzameld.

  • Paal gevonden op de vierde verdieping (geen extra werk nodig om deze te maken of kopen).

Dag 2 – Constructie basis

  • De paal stevig rechtop geplaatst 

  • Controle of de paal stabiel en loodrecht staat.

Dag 3 – Bewerken van de dozen

  • In elke doos een gat gesneden in het midden, net iets groter dan de diameter van de paal.

  • Randen van de gaten verstevigd met tape en/of extra stukjes karton.

  • (Tijd over?) Afstandhouders gemaakt om soepel draaien mogelijk te maken.

Dag 4 – Montage en testfase

  • Dozen één voor één over de paal geschoven.

  • Tussendoor getest of de dozen goed draaibaar zijn.

  • Kleine aanpassingen gedaan (meer versteviging met tape, uitlijnen van gaten).

  • Eindresultaat gefotografeerd.

Speelfilms

Paris Is Burning (1990)

Thema: Ballroomcultuur in New York, drag, queer en trans expressie.

Waarom relevant: Documentaire-achtige film die laat zien hoe mensen hun eigen genderidentiteit vormgeven.

Tomboy (2011)

 Thema: Een jong kind dat verhuist en zichzelf presenteert als een jongen.

 Waarom relevant: Een gevoelige, intieme film over genderexpressie en de vrijheid (of beperkingen) die een kind ervaart.

Sessie; Het gender van de toekomst

Samen met 3 andere DCI studenten ging ik het gender van de toekomst en het verleden tekenen, voor en tijdens het tekenen voerde we reflectieve gesprekken op hoe wij gendernormen ervaren. Het doel was op een creatieve manier reflecteren op gendernormen en verbeeldingen van gender in de toekomst. 

Probleemstelling

"In Nederland ervaren veel jonge mensen druk om zich vast te houden aan traditionele gendernormen. Deze maatschappelijke verwachtingen beïnvloeden hun kledingkeuzes, gedrag en zelfbeeld, wat kan leiden tot beperking van expressie en gevoelens van uitsluiting. Er is behoefte aan inzicht in hoe deze normen hun identiteit vormgeven om meer ruimte te creëren voor diversiteit."


Onderzoeksvraag

"Hoe beïnvloeden maatschappelijke gendernormen de manier waarop jonge mensen in Nederland hun kleding, gedrag en identiteit vormgeven?"

(Wetenschappelijke) Artikelen  

  • Butler, J. (1990). Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. New York: Routledge.

  • Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. Cambridge: Harvard University Press.

  • Entwistle, J. (2000). The Fashioned Body: Fashion, Dress and Modern Social Theory. Cambridge: Polity Press.

  • Davis, F. (1992). Fashion, Culture, and Identity. Chicago: University of Chicago Press.

  • Movisie. (n.d.). Gender en emancipatie. Geraadpleegd van https://www.movisie.nl/onderwerpen/gender-en-emancipatie

  • Rutgers. (n.d.). Gendernormen en jongeren. Geraadpleegd van https://www.rutgers.nl/

  • Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS). (n.d.). Publicaties over diversiteit en gender. Geraadpleegd van https://www.kis.nl/publicaties

Sessie; Maatschappelijke Verwachting & Wij 

Samen met kennissen en vrienden heb ik om de tafel gezeten bij Perron Noord in Rotterdam om te bespreken wat gendernormen voor ons betekenen en hoe deze effect hebben op ons dagelijkse leven. Hier onstond een mooi  gesprek waarin verbinding en herkenning centraal stonden. 

Reflectie

Het maken en testen van deze installatie heeft mij laten zien hoe subtiel maar krachtig gendernormen werken in iets alledaags als kleding. Tijdens het draaien van de dozen merkte ik dat bepaalde combinaties meteen reacties opriepen. Soms grappig, soms ongemakkelijk, soms verassend bevrijdend. Dit bevestigde dat kleding niet alleen een praktische keuze is, maar ook een drager van maatschappelijke verwachtingen en stigma’s.

Wat ik geleerd heb, is dat je door een speelse en creatieve vormgeving een veilige ruimte kunt creëren om lastige thema’s bespreekbaar te maken. Mensen reageren sneller en opener op een interactieve installatie dan op een abstract gesprek over gender. Deze ervaring sterkt mij in het idee dat creatieve methoden een belangrijke rol kunnen spelen in mijn onderzoek: ze helpen niet alleen om gendernormen zichtbaar te maken, maar ook om gesprekken hierover op gang te brengen.

Voor mijn verdere onderzoek neem ik mee dat het waardevol is om experimentele werkvormen te gebruiken om inzichten boven water te krijgen. De installatie fungeert voor mij als een eerste prototype van hoe je via ontwerp niet alleen onderzoekt, maar ook agendeert en confronteert.