Tanatoarchitektura/Ćwiczenia w śmiertelności
(last edited: 2023)
author(s): Monika Karczmarczyk
This exposition is in progress and its share status is: visible to all.
Termin Tanatoarchitektura, według opracowania Agaty Gawlak oraz Piotra Springera: “(...) należy rozumieć jako związek tanatologii z architekturą na wielu płaszczyznach”. Został użyty po raz pierwszy przez Roberta Idema w 2015 roku.
Wraz z rozwojem medycyny na przełomie XIX I XX wieku proces umierania został przeniesiony z domów i mieszkań do szpitalnych pokoi. Zmienił się także także model umierania. „Śmierć tradycyjną” zastąpiła „śmierć nowoczesna” - model w którym proces umierania został wyparty ze zbiorowej świadomości oraz zepchnięty poza obszar widzialności.
To, gdzie umieramy jest istotną częścią tego jak umieramy. Pomimo tego faktu, jak czytamy między innymi w pracach przedstawicieli nurtu socjologii krytycznej, architektura miejsc związanych ze śmiercią wydaje się być raczej układem przestrzennym nieadekwatnym do emocji towarzyszących momentowi odejścia. Charles Jenks jeden z`najważniejszych współczesnych historyków, krytyków i teoretyków architektury określił instytucje szpitali jako „bezduszne fabryki produkujące zdrowie”.
Wyniki badań naukowych w obszarze proksemiki udowadniają, że otaczająca nas architektura wraz z jej obiektami może wpływać na wzmacnianie lub tłumienie emocji u człowieka1. Psychologia architektury wskazuje, że rodzaj użytych materiałów, rytm, kolor, oświetlenie decydują o naszym nastawieniu do konkretnej przestrzeni. Percepcja przestrzeni, doznania zapachowe, dźwiękowe i dotykowe (temperatura, wilgotność, ruch powietrza) decydują o naszym komforcie oraz wpływają na przestrzenne i cielesne zaangażowanie2. Badania w kontekście neurobiologii architektury wykazały, że: (...) „Otoczenie, w którym przebywa człowiek, wpływa na funkcjonowanie genów, a w rezultacie na strukture mózgu”3.
Jak w tym kontekście sytuuje się tanatoarchitektura? Pokoje w których rodzina uczestniczy w procesie umierania, czy też ma kontakt z ciałem bliskiej osoby, są z reguły wykończone z użyciem tanich i łatwych w utrzymaniu materiałów, dających często wrażenie pustki i sterylności. Okoliczności, w jakich nastąpi tak mocne doświadczenie jak towarzyszenie w procesie umierania, czy kontakt ze zwłokami, pozostają w naszej pamięci na cale życie. Tym samym tworzy się coś na kształt pamięci architektonicznej obcowania ze zmarłym4.
Tanatoarchitekturę należy analizować również pod kątem zasad organizacji przestrzennej, przestrzennego rozmieszczenia jednostek oraz jej funkcji dyscyplinujących. U Foucaulta czytamy : „Instytucje dyscypli-narne wydaliły z siebie maszynerię kontrolną, która działa jak mikroskop przyzwoitości, subtelne anali-tyczne podziały, dokonywane przez nie, otoczyły ludzi aparatem obserwacji, rejestrowania i tresury”. Celem przeprowadzenia projektu jest analiza pojęcia tanatoarchitektury w kontekście teorii architektury, proksemiki, tanatologii, socjologii, antropologii kultury oraz moich osobistych doświadczeń na podstawie badań terenowych. Zainteresowanie zagadnieniem Tanatoarchitektury ma swoje podłoże w doświad-czeniu towarzyszenia procesowi umierania bliskich oraz rytuałom pogrzebowym o modelu „tradycyj-nym” w jednej z podwarszawskich wsi, skąd pochodzą moi dziadkowie.
Thanatoarchitecture/Rehearsing to mortality
(last edited: 2023)
author(s): Monika Karczmarczyk
This exposition is in progress and its share status is: visible to all.
Tanatoarchitecture / Rehearsing to mortality
The project „Tanatoarchitecture. Rehearsing to mortality” reflects on the influence of architecture, its
material and spatial organisation, on the body in the process of dying through artistic research. The
research happens through artistic work and is done in relation to other studies like sociology, theory
of architecture, proxemics or thanatology. Phenomenological reflection on the space surrounding the
process of dying stems from dealing with the effects of the domination of sight in the perception of
death.
With the development of medicine at the turn of the 19th and 20th centuries, the process of dying was
moved from houses and apartments to hospital rooms. The pattern of dying also changed. “Traditional
death” had been replaced by the “modern death” – a model in which the very process of dying has been
pushed out of the collective consciousness and thrust beyond the field of visibility.
An essential part of how we die is where we die. However, the architecture of the places associated
with death seems to follow a spatial arrangement completely detached from emotions accompanying
the crucial moment of departure. The results of scientific research in the area of proxemics prove
that the surrounding architecture and its elements can strengthen or suppress emotions in humans.
The psychology of architecture shows that the type of materials used, rhythm, spatial order, color and
lighting co-create our attitude toward a specific space. The perception of space, sound, smell and
tactile sensations (temperature, humidity, air flow) deter-mine how comfortable we feel and affect our
spatial and bodily involvement.
The mentioned research results may constitute the basis for extended research on the impact architecture
has on the body, senses and feelings in the process of dying. The matter of death and the space
dedicated to it is a universal issue that requires visibility. The lack of sufficient analyses, especially in
the context of artistic research, opens up a wide field for artistic activities.
The cognitive value as well as novelty of the proposed project should be seen primarily in the interdisciplinary
nature of the subject of research and the artistic-research approach to the research problem.
The issue of research in artistic practice is a critically important direction in the development of the
latest art.
The main hypotesis of my project states that artistic research as well as art is a type of discourse expanding
our knowledge and developing anthropological reflection on the influence of architecture, its
material and spatial organization on emotions related to the experience of death.
Detailed research hypotheses will be formulated on the basis of empirical as well as artistic research
and in the course of the work on the artistic implementation. Ideas, concepts and methodologies will
be selected in terms of the explanatory usefulness of specific phenomena and the possibility of confronting
them with the methodology of artistic research; the research and artistic process will therefore
be interdisciplinary.
Some of the methods implemented to the project include bibliographic query - working with archival
materials, analysis of found images ; conceptual imaging of the ideas (drawing, digital image, visual
commentary) and creation of visual databases; visual sociology - interview (qualitative research), fieldwork
(photo and video documentation), visual study of the subject and surroundings, as well as the
analysis of gestures related to the human body in a space; imitation as a method that allows for the
simplification of activities, in-depth analysis and sensitization.
