Met deze quote suggereert Stieglietz dat fotografie soms echter lijkt dan de werkelijkheid zelf. Dit verbind ik aan het zelfbeeld en zelfexpressie. Het beeld wat we van ons zelf hebben en hoe we ons zelf presenteren, kan echter lijken dan de realiteit. Een foto kan soms meer laten zien dan wat we met het blote oog zien. Dat betekent dat we door middel van fotografie kunnen uitdrukken wie we willen zijn en daar kunnen we een realiteit van maken.
Jezelf uitdrukken doormiddel van kunst is geen nieuwe manier van zelfexpressie, maar wel een hele waardevolle. Op deze pagina bespreken we het belang van zelfexpressie en op welke manier artistieke zelfexpressie kan bijdragen aan het zelfbeeld. Daarnaast komen de thema's fotografische therapie, fotografie en educatie nog aanbod en sluiten we af met invloeden op de autofotografische methode.
De zojuist besproken essentiële elementen van zelfexpressie zijn nauw verbonden met het verkennen en ontdekken van ons zelfbeeld. Het verkennen en ontdekken van het zelfbeeld wordt beïnvloed door hoe we onszelf uitdrukken (expressie) en hoe anderen op die expressie reageren (feedback, kritiek, waardering). Creatieve expressie is een krachtige manier van zelfexpressie. Omdat het onderzoek zich richt op het verkennen en ontdekken van het zelfbeeld door het inzetten van fotografie, ligt de verdieping hier op de creatieve expressie fotografie.
In dit stuk gaan we dieper in op de relatie tussen het ontdekken en verkennen van het zelfbeeld door fotografie. Hierbij haal ik inzichten uit de visies van kunstenaars/onderzoekers van Vliet (1977) en Petrella (2022). Zij gebruikte fotografie niet alleen als een vorm van creatieve expressie maar ook als middel om hun eigen perceptie van zichzelf en de wereld om hen heen te visualiseren.
Net als kunstvormen zoals schilderkunst, schrijven of muziek maken, bezit fotografie de kracht om jezelf authentiek uit te drukken. Onder de juiste omstandigheden kun je jezelf vrij, zonder beperkingen en open voor sociale erkenning uitdrukken in de vorm van kunst. Het is een medium waarmee mensen hun gevoelens, gedachten en ervaringen die dicht bij hun real self liggen kunnen vastleggen en delen met de wereld. Door te spelen met compositie, belichting, perspectief en/of materialen kunnen fotografen hun gevoelens, gedachten en ervaringen tastbaar maken op een manier die dicht bij zichzelf staat.
In de tekst creativity and self-image omschrijft Van Vliet zijn connectie met fotografie en poëzie. Hij beschrijft waarom fotografie en poëzie vormen van zowel creativiteit als therapie zijn. Beide zijn twee krachtige manieren om met je gevoelens in contact te komen en je uiteindelijk te helpen om een helder begrip van je zelfbeeld te creëren. Daar wil ik iets dieper op inzoomen.
In de alinea elements for a better self-image omschrijft Van Vliet over de neiging die de mens heeft om schoonheid en zelfbeeld aan elkaar te verbinden. In het geval van fotografie gebeurt dit volgens hem door dat we schoonheid om ons heen leren herkennen. Dit bouwt een positievere manier van kijken naar de wereld op. Dit proces kan een bijdrage leveren aan een positieve zelfbeeld.
Het doet mij denken aan het artikel Creative Self-Expression When Everyone Is A Photographer (Petrella, 2022). Petrella is landschapsfotograaf en oprichter van de Outdoor Photography School in Vermont. In dit artikel onderzoekt Petrella hoe haar eigen creatieve zelfexpressie in fotografie werkt en hoe zij deze verder kan ontwikkelen. Zij verkent hier de 4 drijfveren die volgens haar aanzetten tot in verbinding staan met de natuur en composities ontdekken die een weerspiegeling zijn van de verbindingen die we maken. De drijfveren zijn: observeren, nieuwsgierigheid, resoneren en uitvoeren. Door om je heen te kijken, echt bewust te zijn van je omgeving sta je open voor nieuwe perspectieven, mooie dingen of interessante composities die voorheen verborgen waren. Door dat nieuwe dingen je opvallen kun je nieuwsgierig worden, je wilt erover leren op een dieper niveau. Met fotografie kun je datgene wat resoneert met jouw observatie en de nieuwsgierigheid vastleggen. Door dit in de praktijk uit te voeren blijf je jezelf uitdagen om je artistieke zelfexpressie te ontwikkelen.
Fotograferen kan een fijne manier zijn om met zelfexpressie bezig te zijn. Door fotograferen te combineren met de drijfveren van Petrella kun je je bewust worden van alles wat je mooi of minder mooi vindt. Waar je aandacht naar toe gaat in de wereld en waar juist helemaal niet. Je leert jezelf beter kennen, je kunt het vastleggen, er terug naar kijken, het delen met anderen. Wanneer je in het bezit van een telefoon met camera bent, een analoge (wegwerp) camera of digitale camera kan het vrij laagdrempelig zijn om jezelf uit te drukken door fotografie.
De kijk van Petrella en Van Vliet sluit goed aan op mijn eigen ervaringen met fotografie. Het medium heeft mij geleerd anders naar de wereld te kijken. Door te observeren kwam ik nieuwe dingen tegen die de nieuwsgierigheid in mij opwekte. Ik vond structuren, patronen, materialen, technieken en landschappen die resoneren met mijn gevoelens en gedachten. Door die stappen steeds vaker uit te voeren, leerde ik steeds beter mezelf visueel uitdrukken op een manier die gelijk staat aan hoe ik denk, wat ik voel. Door deze visuele zelfexpressie ontvang je feedback, waardering of kritiek van de mensen om je heen wat bijdraagt aan het ontwikkelen of verhelderen van het zelfbeeld. Dit proces heb ik zelf mee mogen maken en uit ervaring kan ik zeggen dat het niet altijd een leuk proces is. Het is eng om authentiek jezelf uit te drukken wanneer je weet dat niet iedereen het er mee eens is. Maar door dit op een visuele manier te doen kunnen beelden de brug zijn tussen jezelf en de omgeving. De beelden kunnen je gesproken communicatie soms vervangen, wanneer spreken te moeilijk is. Daar wil ik iets verder op ingaan in het volgende stuk.
Dat fotografie ingezet kan worden om jongeren te helpen die wellicht moeite hebben om zichzelf uit te drukken met woorden, hebben we besproken. Fotografie als educatief middel inzetten zodat jongeren zich expressief en artistiek kunnen uiten. Zodat zij een verhaal kunnen vertellen door middel van beeld. Maar ook als functioneel middel om de wereld tot zich te kunnen nemen.
Ik denk dat fotografie het potentieel heeft om als krachtig educatief middel ingezet te worden. Het gaat hierbij niet alleen om creatieve zelfexpressie. Fotografie kan jongeren stimuleren en in staat stellen om kritisch te denken en sociale bewustwording te ontwikkelen. Fotograferen kan jongeren aanmoedigen zich te verwonderen en vragen te stellen over de wereld door . Door verschillende perspectieven te verkennen, leren ze de wereld beter analyseren, observeren en begrijpen.
FOTODOK is een inspirerend voorbeeld wat betreft de inzet van fotografie binnen educatie. FOTODOK, een Utrechts initiatief dat zich vanaf 2008 inzet voor het belang van visuele verhalen rondom maatschappelijke thema's en de veranderkracht van beeldmakers, maakt zich ook hard om fotografie in te zetten als educatief middel. Dit vinden zij belangrijk omdat de toegankelijkheid van fotografie laagdrempeliger is dan ooit. Door de laagdrempelige bereikbaarheid van smartphones is fotograferen een stuk makkelijker geworden.
Onderzoek toont aan dat fotografie als tool verschillende interesses en vaardigheden bij jongeren kan stimuleren.
In de thesis Photography: A Communication Tool (Ballenger, H. 2014) wordt het belang van fotografie als communicatief middel in de educatieve context uitgebreid besproken. Ballenger stelt hier dat de camera een verlenging van het oog kan zijn en werkt als instrument om anders te kijken en zien. Hier las ik het volgende:
The camera becomes an extension of the eye. It is important to continually investigate this tool that acts as an alternate, complex eye, thus functioning as a way to see. Indeed the prototype for the camera’s invention was the eye (“Photography, still,” 2013, p.1). The way we see and we understand is in our mind through our eyes: our human tool. The camera is simply an extension of that tool to help individuals understand how to see. The act of seeing is a learned process. We can see many things, but how can we change the way we see and look at things? It involves a mind change and an attitude change. What people shoot and what they feel are interconnected to some extent. It stems from the heart and it stirs the soul. A photograph can revolutionize the way someone views the world; it can give viewers new perspectives, and it can communicate something important. (p. 12)
Jongeren kunnen door middel van fotografie dus niet alleen hun artistieke vaardigheden ontwikkelen en aan zelfexpressie doen. Fotografie kan er ook voor zorgen dat ze een beter begrip krijgen voor hun omgeving. De omgeving die invloed op onder andere het zelfbeeld heeft. Door beelden te kunnen creëren en interpreteren kunnen ze leren hoe zij hun kijk op de wereld visueel kunnen communiceren aan anderen, die daar op hun beurt weer van kunnen leren.
Mijn eigen ideeën en de verkenning van de theorie hebben mijn gevoel versterkt dat fotografie, met name fotografische methodes zoals auto-fotografie een waardevolle toevoeging kunnen zijn aan de kunsteducatieve context.
Dagelijks delen mensen hun gedachten en gevoelens. Dit doen we door deze uit te drukken op verschillende manieren, in verschillende sociale contexten (Itzchakov et al., 2018). Wanneer we onszelf uitdrukken, geven we anderen een kijkje in onze persoonlijkheden, interesses, persoonlijke stijl en manieren van denken. Op dit soort momenten vertrouwen we mensen met informatie over onszelf. Er is een grote kans dat we daarop beoordeeld worden door de ander. Dit maakt jezelf uitdrukken risicovol, maar toch is het van belang voor de mens om het wel te doen. Jezelf uitdrukken is essentieel bij het vormen van betekenisvolle relaties (Graham et al., 2008) en een gezonde psychologische ontwikkeling, gezondheid en het welzijn van de mens (Clark & Finkel, 2004).
In recent onderzoek van Al‐Khouja et al. (2022) las ik over twee vormen van zelfexpressie. De authentieke zelfexpressie waarbij je risico neemt door jezelf uit te drukken op een manier die zo dicht mogelijk bij je innerlijke zelf blijft. Het innerlijke zelf kunnen linken aan je private self, zoals besproken op de pagina 'zelfbeeld'. Als we spreken over niet authentieke zelfexpressie, dan druk je jezelf uit op een manier waarbij je het risico niet neemt om je authentieke zelf te tonen aan een ander. Dit kan ervoor zorgen dat je,je gedachtes en ideeën deelt met anderen op een manier die on-echt is, of om anderen tevreden te houden.Dit kunnen we koppelen aan de public self.
In de paper stellen Al‐Khouja et al. (2022) voor dat de voordelen van zelfexpressie alleen naar boven komen wanneer je aan authentieke zelfexpressie doet. Hoewel, authentieke zelfexpressie overwegend veel voordelen heeft en goed voor het welzijn is, is dit niet altijd het geval (Legate et al., 2012). Het kan ook een negatieve uitkomst hebben door onder andere de onderstaande factoren zoals:
- Context: Je bent met vrienden in gesprek over politiek en de normen en waarden liggen ver uit elkaar. Of in de culturele context waarbij zelfexpressie niet gewaardeerd wordt, vooral als het tegen de heersende norm ingaat.
- Zelfbewustzijn en zelfkritiek: Wanneer je te veel stil bij wat anderen van je denken en vinden. Hierdoor kun je je authentieke zelf-expressie onderdrukken.
- Timing en balans: Wanneer druk je jezelf uit en wanneer pas je jezelf aan, aan de situatie? Moet je jezelf ten alle tijden uit drukken of vind je hier geschikte momenten voor?
Authentieke zelfexpressie heeft voornamelijk positieve voordelen wanneer je er goed mee om weet te gaan. Het is heel moeilijk om onderscheid te kunnen maken tussen authentieke en niet-authentieke zelfexpressie. Ik denk ook niet dat het mijn missie moet worden om authenticiteit vast te stellen. Wat ik wel zou willen is een ruimte creëren waarbij het aantrekkelijk is om je authentiek uit te drukken. Daarom bespreken we hiernaast de essentiële elementen van authentieke zelfexpressie.
Door jongeren aan te sporen om aan effectieve zelfexpressie te doen, vorm je essentiële bouwstenen die bijdragen aan het verkennen en ontdekken van hun zelfbeeld. Wel gaat dit gepaard met een aantal factoren. Dit zijn de factoren die we eerder bespraken: Authenticiteit, vrijheid, sociale erkenning en beoordelen op existentiële kwaliteiten.
Wanneer je in vrijheid jezelf kan en mag uitdrukken, in een veilige omgeving zonder sociale druk, hoop ik een ruimte te creëren waarin jongeren zich authentiek willen uitdrukken. Mijn taak als onderzoeker is om de jongeren het gevoel van vrijheid te geven zodat ze ongeremd aan de slag kunnen gaan, zonder dat ik ze beoordeel op esthetische kwaliteit of dat ze op de juiste manier bezig zijn. Door die veilige omgeving te creëeren hoop ik dat ze zich willen uitdrukken op een manier waarbij zij beter begrijpen hoe zij zichzelf zien en waarom dat is. Dat kunnen we samen doen, door betekenisvolle gesprekken te voeren. Ik ze kan aanmoedigen voor hun inzet en motiveren om grenzen op te zoeken waar zij zich nog goed bij voelen.
Het proces van jezelf authentiek uitdrukken hoeft niet altijd een leuk proces te zijn. Het kan namelijk heel confronterend zijn, uitdagend en je kunt tot ontdekkingen en nieuwe inzichten komen waar je niet blij van wordt. Maar het feit dat je je daarvoor kunt opstellen, daar eerlijk over kunt zijn naar jezelf en anderen benadrukt de authenticiteit.
Door verschillende bronnen naast elkaar te leggen zien we dat er een sterk verband is tussen het zelfbeeld en zelfexpressie. Door aan zelfexpressie te doen zet je een proces in gang dat bijdraagt aan het verder ontwikkelen van het zelfbeeld. Doordat je feedback, waardering en kritiek ontvangt. Voor het uitvoeren van de auto-fotografische methode vind ik het van extra belang om de jongeren zo veel mogelijk vrijheid in hun expressie te geven en ze zo min mogelijk te beperken. Op die manier kunnen zij eigen keuzes maken en ondervinden waar hun interesses, verlangens en waarden liggen. Door ze de ruimte en vrijheid te geven om hier zelf op zoek naar te gaan leren ze meer over hun zelfbeeld zonder ongevraagde externe invloeden.
Reflectie voor de onderzoeker:
De auto-fotografische methode heeft het voordeel dat jongeren in hun eigen omgeving, op eigen tempo kunnen fotograferen. Als onderzoeker ben ik niet fysiek aanwezig in dit proces, waardoor de aanname gemaakt kan worden dat je geen druk uitoefent op de deelnemende jongeren. Toch kan het zijn dat je (on)bewust een druk op legt bij de jongeren tijdens de interviews. Bijvoorbeeld het opleggen van bepaalde verwachtingen. Het is de bedoeling dit niet of zo min mogelijk te doen. Wanneer de deelnemers het gevoel hebben aan bepaalde verwachtingen te moeten voldoen en zichzelf moeten bewijzen, gaan we de opdracht voorbij.
Na het verkennen van de authentieke en niet-authentieke zelfexpressie wil ik verder inzoomen op de essentiële elementen die bijdragen aan het proces van zelfexpressie. Tijdens mijn deskresearch kwam ik het boek Self-Expression van Green, M. S. (2007) tegen. Het is een uitgebreid onderzoek naar de complexiteit van zelfexpressie in verschillende vormen en op welke manier dit invloed heeft op de mens. Hij heeft het onder andere over de essentiële elementen van zelfexpressie, die wil ik hieronder bespreken. Het gaat over authenticiteit, vrijheid en sociale erkenning. Deze elementen hebben zoals je zult merken overlap met het onderzoek van Al-Khouja et al. (2022) en met een aantal factoren van de ontwikkeling van het zelfbeeld van Remmerswaal (2015).
Authenticiteit
Gaat over de mate waarin iemand trouw is aan zichzelf en diens waarden, overtuigingen en emoties. In zelfexpressie is authenticiteit essentieel omdat het de oprechtheid en geloofwaardigheid van de uitdrukking versterkt. Dit bespraken we net ook al in het stuk 'het belang'. Wanneer er wordt gestreefd naar authentieke zelfexpressie, stelt een mens zich in staat om zichzelf te uiten op een manier die gelijk staat aan hun innerlijke zijn of anders genoemd, de real self. Dat leidt vaak tot een gevoel van vervulling, voldoening en kan leiden tot een positief zelfbeeld.
Vrijheid
Als we het over vrijheid in zelfexpressie, stelt het mensen in staat om zichzelf vrij uit te drukken. Zonder onderdrukking en beperking van externe invloeden. Denk aan sociale, culturele, politieke normen en beperkingen. Het gaat om keuzes kunnen maken die overeenkomen met iemands eigen waarden, interesses en verlangens zonder dat deze door de zojuist genoemde factoren worden onderdrukt. Het is van groot belang om vrijheid te hebben in zelfexpressie omdat daar onder andere ruimte voor de authenticiteit ontstaat.
Sociale erkenning
Bij sociale erkenning hebben we het over de mate waarin de zelfexpressie van een individu wordt gewaardeerd, geaccepteerd en begrepen door anderen in hun sociale omgeving. Het gaat niet alleen om het uiten van zichzelf maar ook om het ontvangen van positieve feedback, steun en bevestiging van anderen. Door positieve sociale erkenning van anderen te ontvangen, voel je je als individu gewaardeerd, gezien en gehoord. Het versterkt het zelfvertrouwen en zelfbeeld omdat je terug krijgt dat hoe jij wilt zijn, geaccepteerd wordt. Daarnaast draagt het ook bij aan de ontwikkeling van het zelfbeeld (Remmerswaal, 2017) zoals besproken in het stuk ''De ontwikkeling'' op de pagina zelfbeeld.
In het volgende stuk wil ik bespreken waarom we fotografie zouden moeten inzetten voor educatieve doeleinden. Waar we in het voorgaande stuk hebben gelezen dat fotografie ingezet kan worden als therapeutisch middel om verborgen gevoelens en gedachtes naar boven te halen en hiermee om te leren gaan. Kan fotografie in de educatieve context bijdragen aan het ontwikkelen van onder andere kritisch denken, sociale bewustwording. Door fotografie te verweven binnen educatie kunnen jongeren leren hoe ze met de wereld om hen heen om gaan, zijn ze bezig met observeren, analyseren en interpreteren door middel van beeld wat ze zelf hebben gemaakt. Dit kan resulteren in een beter begrip van zichzelf, hun leefomgeving en hoe deze omgeving invloed heeft op zichzelf.
Het gebruik van fotografie in onderzoek en therapie wordt ingezet voor geheel andere doelen. In onderzoek wordt fotografie ingezet om rijke, kwalitatieve data te verzamelen. Op die manier kun je als onderzoeker informatie verkrijgen over de ervaringen, gevoelens en perspectieven van mensen. In therapie wordt fotografie daarentegen ingezet om psychologische genezing te bevorderen (Milasan, 2024). Mijn focus in dit onderzoek ligt op fotografie in te zetten voor onderzoeksdoeleinden. Ondanks de verschillen is er een overlap tussen deze twee die ik niet kan negeren. In het onderzoek richt ik mij op de ontdekking en verdieping, die wellicht in stand gebracht kan worden door de auto-fotografische methode in te zetten. Tijdens de theoretische verkenning vond ik informatie over therapeutische fotografie methodes die de kracht van fotografie benadrukken.
Methodes zoals fototherapie (Weiser, 2004) en therapeutische fotografie(Gibson, 2018) zijn vergelijkbaar met de auto-fotografische methode. Deze methodes worden in het therapeutische veld ingezet omdat zij de kracht hebben om de emotionele expressie en zelfreflectie te bevorderen (Milasan, 2024). Smith & Sliwinski (2017) stellen dat therapeutische fotografie een manier kan zijn die op mysterieuze wijze ervaringen naar boven brengt bij de mens, die verborgen liggen in ons onderbewustzijn. Wanneer er mentale klachten of stressvolle situaties voordoen is het vaak lastig om jezelf verbaal te uiten. Het kan dan helpen om alternatieve communicatiemiddelen te gebruiken zoals fotografie om je gedachtes en gevoelens uit te kunnen drukken (White et al.,2022).
De bovenstaande bronnen benadrukken dat fotografie ingezet kan worden om emotionele expressie en zelfreflectie te bevorderen. Dit heeft directe raakvlakken met zowel de auto-fotografische methode waarbij zelfreflectie belangrijk is tijdens de analyse van de foto's, als met de ontwikkeling van het zelfbeeld. Daar zijn zelfreflectie en -expressie belangrijke bouwstenen voor de ontwikkeling van het zelfbeeld en het verkennen en ontdekken ervan.
Fotografie inzetten als communicatiemiddel, kan jongeren handvaten bieden om zichzelf beter te verwoorden en daardoor zichzelf beter te begrijpen.
Op de intro pagina in de afbakening las je dat ik niet in zou gaan op social media in dit onderzoek omdat dit te groot is om mee te nemen, social media en het zelfbeeld zou een onderzoek op zichzelf kunnen zijn. Bij het uitvoeren van de analyse in de tijdens de praktijk is social media een enkele keer naar boven gekomen. Ook in mijn formatieve beoordeling werd ik er wel terecht op gewezen dat er nog mogelijkheden lagen om de invloed/struikelblokken op de methode te verkennen. Een grote speler die invloed heeft op de methode is social media. De vragen die opkomen zijn: Hoe speelt social media een rol op de manier van kijken van de jongeren? Hoe verhouden de jongeren zich hiertoe? Beïnvloedt het de manier waarop jongeren fotograferen tijdens de auto-fotografische methode? Daarom gaan we kort in op de invloed van social media op de methode.
Het gebruik van social media is zodanig verankerd in de levens van jongeren dat het een grote rol speelt in hun identiteitsontwikkeling (Sociale Media en Identiteitsontwikkeling | Nederlands Jeugdinstituut, z.d.) Het gaat hierbij om de manier waarop jongeren zichzelf zien (het zelfbeeld) en de mate waarin de jongeren hun zelfbeeld waarderen (zelfvertrouwen). Verder las ik in het artikel 'Sociale Media en Identiteitsontwikkeling' van het Nederlands Jeugdinstituut het volgende:
'Voor een adolescent staan daarbij vragen centraal als 'wie ben ik?', 'wie wil ik zijn?' en 'bij wie wil ik horen?'. Om dat uit te zoeken, moeten jongeren experimenteren met communicatie en gedrag. Zo kunnen ze er langzaam maar zeker achter komen wie ze zijn, wie ze willen zijn, en wat door hun sociale omgeving wel of niet gewaardeerd wordt.
De identiteitsvorming is dus een psychologisch en een dynamisch proces dat deels binnen jongeren zelf plaatsvindt, en deels afhankelijk is van de interactie met hun omgeving. Jongeren leren wat gepast gedrag is door interactie met en het observeren van hun omgeving. En die omgeving bestaat niet alleen fysiek, maar ook online.'
Het communiceren in dit stuk gaat ook over visuele communicatie. Op social media wordt er vooral gecommuniceerd via beelden. Dit gaat vaak over zorgvuldig gecureerde beelden. De beelden die jongeren consumeren en delen zijn vaak een zo perfect mogelijke versie van de werkelijkheid. Vaak hebben jongeren een specifieke kijk op hoe ze beelden moeten vastleggen, hoe ze iets kaderen en denken ze na over de nabewerking van het beeld door middel van filters. De manier hoe jongeren fotograferen en beelden delen heeft wellicht invloed op hoe ze foto's maken tijdens de auto-fotografische methode. Dit kan invloed hebben op de resultaten omdat ze daardoor hun public self delen, een zo 'perfect' mogelijke versie fotograferen van de werkelijkheid. Daarnaast kan het leiden tot niet-authentieke zelfexpressie. Ik heb de twee deelnemers van dit onderzoek gevraagd om hun kijk hierop met mij te delen.
De deelnemers beschouwden de opdracht beide als bevrijdend omdat ze zich niet bezig hoefden te houden met de verwachting van een ander op social media. Het feit dat ze de foto's niet meteen konden zien na het maken van het beeld gaf ze de vrijheid om een foto te maken en daar tevreden mee te zijn. De foto was toch al gemaakt en dat kon je niet terug draaien. Voor beide deelnemers was het de eerste keer dat ze analoog fotografeerden. Hierdoor waren ze nog niet bekend met de techniek en hadden ze dus ook weinig controle op het beeld. Er was geen mogelijkheid voor beeldbewerking, het perfecte beeld selecteren en ze hoefde zich ook niet druk te maken of ze genoeg likes en positieve feedback zouden ontvangen. Voor de deelnemers was deze methode een positieve ervaring in vergelijking met waar ze doorheen gaan op social media.
Een ander punt wat tijdens de theorie bij beide deelnemers naar boven kwam was de positieve invloed van social media. Zo gaf Gijs aan een community met gelijk gestemden te vinden die hij in de buiten wereld niet kan vinden. Gaby vertelde dat ze online een community heeft gevonden met vrouwen die een zelfde proces door gaan als haar.
Door de autofotografische methode met de analoge camera uit te voeren, krijgen jongeren de kans om zichzelf authentiek uit te drukken en hun zelfbeeld te verkennen zonder externe invloeden van social media. De analoge camera vereist meer aandacht en bewustzijn, maar biedt ook meer vrijheid. Ik geloof dat er op die manier meer ruimte is om dieper na te denken over wat ze vastleggen en waarom ze dat doen. De auto-fotografische methode is hier waardevol voor authentieke zelfexpressie.
Het belang van zelfexpressie is ook van belang in de kunsteducatieve context. Gert Biesta haalt terecht aan in Door kunst onderwezen willen worden (2020, p. 58-61) dat het bieden van mogelijkheden tot expressie pas de eerste stap is naar zelfexpressie. Verlangens en expressie zouden in contact moeten komen met weerstand en de wereld om ons heen. We moeten ons dus niet alleen focussen op het vermogen van jongeren om zichzelf te kunnen uiten, maar ook hoe de uitingen in een bredere context passen.
Vaak wordt vanuit pedagogisch perspectief geen ruimte gemaakt voor de uitdrukking van stem, creativiteit of identiteit. Er wordt op zoek gegaan naar een belangrijkere en lastigere vraag die daarboven hangt. De vraag of het de juiste stem, creativiteit of identiteit is. Kunst wordt vaak gebruikt vanuit een expressivistische benadering, waardoor het uiteindelijke doel van kunsten in het onderwijs wordt geformuleerd als het bieden van mogelijkheden voor expressie. Hierdoor ontstaat er geen ruimte voor de existentiële kwaliteit van datgene wat er wordt uitgedrukt. Dat is de kwaliteit die te maken heeft met hoe kinderen en jongeren op een goede manier, individueel en collectief, in en met de wereld kunnen bestaan.
Door op zoek te gaan naar de existentiële kwaliteiten van wat er wordt uitgedrukt, kunnen we als kunsteducatoren een educatief gebaar maken. Dit houdt in dat we met onze woorden en ons handelen zeggen: ''Daar is iets waarvan ik denk dat het goed, belangrijk en betekenisvol voor jou is om aandacht aan te besteden.'' Hierdoor kunnen we het verlangen opwekken bij een ander om als subject in de wereld te willen (be)staan (Biesta, 2020).
Ik haal dit aan onder de essentiële elementen van zelfexpressie omdat, naast de eerder besproken factoren om tot zelfexpressie te komen, er meer nodig is om tot betekenisvolle kunsteducatie te komen. In het auto-fotografisch onderzoek is het belangrijk om de foto's niet te beoordelen op esthetische kwaliteiten of bepalen of wat er gefotografeerd is het juiste is, creatief gezien. Dat is helemaal niet belangrijk. Ik wil de jongeren graag in dialoog brengen met de wereld om zich heen door middel van fotografie. En door samen de foto's te analyseren en erover in gesprek te raken hoop ik, zoals hierboven besproken, educatieve gebaren te kunnen maken. Door jongeren te helpen zichzelf authentiek uit te drukken door middel van fotografie, hoop ik dat ze tot de verkenning en ontdekking komen van het zelfbeeld. Zonder dat externe invloeden hierbij in de weg staan.