Personal theory/mindlines (leeswijzer)

Deze pagina bestaat uit twee delen. Het eerste deel (Personal theory/mindlines, voor het experiment) omschrijft mijn gedachtengang voor het experiment. Wie ben ik? Hoe kijk ik? Wat is mijn fascinatie?

Het tweede deel (Personal theory/mindlines, na het experiment) omschrijft mijn gedachtengang na het experiment. Dit deel omschrijft mijn gedachten over mijn makerschap in een educatieve context. Onderaan dit deel zal je een link vinden naar mijn onderzoeksvraag. 

Je zal merken dat er gestippelde pijlen tussen de de twee delen staan. Dit illustreert hoe mijn gedachtengang veranderd is door mijn experiment.  Onderaan zal je een link vinden naar een nieuwe onderzoeksvraag. 

GELAAGDHEID (EXO EXO)

Ik ben een beeldende kunstenaar die fotografeert. Ik haal foto’s uit elkaar en bouw deze terug op. Ik speel met de gelaagdheid van die foto’s. 

Beelden communiceren “iets”. Dat “iets” wil ik communiceren naar de ander. Maar ik ben altijd teleurgesteld als een beeld in woorden wordt overgebracht. Het dekt vaak niet de lading dat ik bij een beeld kan voelen. Toch voel ik me vaak gedwongen om een beeld te definiëren. Ik vraag me vaak af waarom dat dat zo is?

Ik visualiseer mijn kunstenaarschap als een exoskelet.(zie Exo Exo) Mijn kunstenaarschap krijgt vorm door invloeden van buiten af. Maar wie draagt dat exoskelet? Mijn exoskelet verkalkt en geeft mijn persoon vorm.  Ik observeer en ik registreer. Wat motiveert mij intrinsiek om dat skelet bewust vorm te geven? Dat weet ik niet. 

Mijn exoskelet kleeft aan de buitenkant. Mijn persoon wordt daardoor alleen maar zichtbaar. Het wordt tastbaar maar niet persé herkenbaar. Mijn exoskelet en mijn contour zijn de enige dingen die zichtbaar zijn van buiten af. Ik vind dit fascinerend. Ik vind het fascinerend om te zoeken naar wat het exoskelet en de contour van de ander is. Niet alleen van personen maar ook de gelaagdheid van mijn omgeving. 

Ik werk met de gelaagdheid van foto’s omdat ik een gelijkenis zie in de gelaagdheid van een persoon en in de gelaagdheid van een foto. 

Gelaagdheid zien heeft voor mij zowel een zorgend als een educatief aspect. 

 Eigenheid en eigenwaarde

Ik vind het interessant hoe een groep als subject van dynamiek kan veranderen als er personen bij komen of wegvallen.  Het fascineert mij hoe daardoor de autonomie van een groep kan veranderen. 

Dit vind ik een belangrijk aspect in kunsteducatie. Het lijkt misschien gemakkelijker om in een educatieve setting een groep als een homogene entiteit te beschouwen, maar ik denk dat er een gevaar is dat het weinig ruimte laat voor de stem van het individu. Ik wil hiermee niet zeggen dat we allemaal individualistischer moeten worden. Dat heeft ook zijn problemen. 

Ik wil zeggen, als je iedereen als hetzelfde beschouwt en iedereen in die homogene rol forceert, wordt het individu niet gemotiveerd om zich te verhouden tot de ander van een groep op een open en inclusieve wijze. Het zou kunnen dat je als educator de individuen in een ongewenste rol forceert. 

Ik merk dat het huidig onderwijs liever de subjecten van de groep als gelijken wil beschouwen door die gelijkheid te definiëren aan de hand van een vooraf bepaald gemiddelde ( Bv. Een gemiddelde van cijfers op een prestatie. Je zit er als student boven of onder.) in plaats van een groep te beschouwen als een dynamische entiteit. 

Ik heb mijn twijfels over wat er werkelijk wordt gemeten aan de hand van dat gemiddelde. 

Als je een groep maar als een doorsnede van personen beziet, dan vind ik dat je als educator een kans mist. 

Ik denk dat dit er voor zorgt dat zowel de autonomie van het individu en de autonomie van de groep verkeerd wordt gelezen en begeleid. Eigenheid en eigenwaarde krijgen geen ruimte in een groep als je een groep als een homogene entiteit beschouwt. 

MACROLENS

Als je iets klein wil fotograferen gebruik je een macrolens. Dus door het te vergroten leg je een detail vast. Bij dit schema zet ik micro van onder om de observatie van een detail te illustreren. Dit is geïnspireerd door de macrolens.  Dus om de micro te observeren moet je met een macrolens vergroten. En de macro wereld voor mij is het geheel waar de “micro” zich bevindt. Daarom staat de micro (detail) onderaan en de macro(geheel) bovenaan. En niet andersom.

De Beeldende Kunstenaar

De praktijk van Beeldende kunst is voor mij het verzamelen van beelden. De kunstenaar zet die beelden in een andere context met als doel om een soort van verhaal te vertellen. Het uit context geplaatste beeld is hopelijk vatbaar voor meerdere perspectieven. De beschouwer van dat beeld heeft de mogelijkheid om zich te verhouden tot dat verwrongen beeld. De kunstenaar reflecteert op zijn omgeving door te communiceren met zijn kunstwerken. De beschouwer reflecteert op de reflectie van de kunstenaar. De beschouwing en de observatie zijn daarom twee aparte fenomenen die voor mij van groot belang zijn om te onderscheiden als kunstenaar. Het is een proces van introspectie van de kunstenaar naar een vorm van zelfreflectie van de beschouwer. Dat proces mag en kan poëtisch zijn.

 “To me, this is really what studying is all about: dwelling in the slow rhythm of a collection, finding allegorical connections that never end. “( Lucero & E. Lewis, 2018).

 …Creëert verwondering

Ongelijkheid creëert verwondering. 

Verwondering is op zoek gaan naar iets wat je opvalt. Iets wat buiten je beleving valt. Ongelijkheid herkennen kan uiteraard pijnlijk en ongemakkelijk zijn. Je wordt nu eenmaal geforceerd om na te denken over je eigen positie. Misschien is het je eigen rijkdom, armoede, eenzaamheid etc… We willen niet altijd geconfronteerd worden met onszelf. We snakken naar een constante zelfbevestiging dat we mogen bestaan in een samenleving waar we niet altijd perfect in passen. 

Als we een negatieve ervaring hebben, zullen we de schuld snel aan de andere geven.  Als we een positieve ervaring hebben, mogen we niet er over opscheppen of we twijfelen er aan of we echt het verdiend hebben. 

In een samenleving van extreme verschillen is voor mij verwondering iets wat rust brengt. Om iets verwonderd te observeren is voor mij iets observeren vanuit je menselijkheid. 

Het werkwoord observeren heeft misschien voor velen een wetenschappelijke connotatie. Het werkwoord klinkt misschien nu in onze wetenschap gedreven samenleving dat je alleen maar objectief kan observeren en dat andere manieren van observatie de moeite niet waard zijn. Ik vind dat in onze huidige samenleving het lijkt dat alleen maar gecontroleerde observatie de moeite waard is. Laat je vooral niet leiden door die lastige subjectieve emoties. 

Ik vind dat observeren vanuit een verwondering een artistieke handeling is. Artistiek observeren is voor mij je omgeving bestuderen. Maar artistiek observeren is ook je verhouden tot die omgeving.

Je kunt je afvragen welke invloed je hebt op die omgeving tijdens je observatie. Je kan je ook afvragen hoe jij beïnvloed wordt door die omgeving. Hoe registreer jij die verhouding? 

Artistiek observeren is voor mij niet alleen de observatie registreren, maar ook de ervaring van die omgeving registreren. 

Als het ware observeren vanuit je eigen ongelijkheid(nulpunt).

Verwonderen is observeren vanuit je eigen ongelijkheid (nulpunt). 

Observaties zijn voor mij niet alleen dingen die je letterlijk ziet. Ik vind het juist waardevol om je eigen gedachten en gevoelens in acht te nemen tijdens het waarnemen. 

Die wisselwerking tussen het letterlijk zien en het in acht nemen van je gedachten en gevoelens geeft verwondering een dynamisch karakter.

Ik vind het fascinerend hoe observaties in een beeld vorm kunnen krijgen en het is tegelijkertijd fascinerend hoe een beeld vorm krijgt door een beleving. 

Ongelijkheid…

Niet iedereen die deel uit maakt van een groep heeft dezelfde culturele achtergrond, kansen, kapitaal etc… Ik vind in het algemeen dat het in onze samenleving het maar blijft bij ongelijkheid benoemen of te doen alsof het niet bestaat. Ik vind dat er weinig gesproken wordt over de mogelijkheden van ongelijkheid.

Onderwijs wil ongelijkheid gelijk maken door dit te negeren. 

Ik vind dat we niet mogen onderschatten op welke manier de achtergrond van een subject invloed heeft op hoe dat subject zich zal verhouden tegenover de ander in een groep. Ik beschouw dit als iets positiefs. Die culturele achtergrond beïnvloedt zijn manier van communicatie. Logisch toch? Maar meetbaar? 

Je kan een ervaring niet meten. Je kan de ervaring van een opvoeding niet meten. Je kan groei niet reproduceren. Welke maatstaf zou je dan gebruiken? 

Ik vind dat de communicatie over de subjectieve ervaring niet alleen verrijkend is voor ons als individu maar die communicatie kan ook onze samenleving verrijken. 

Dit is volgens mij de kern van kunsteducatie. 

Ik vind het fascinerend wanneer er mensen met verschillende achtergronden samen iets doen of maken. 

We zoeken zo graag naar een gemiddelde (nulpunt) waarmee we de ander zouden kunnen vergelijken. Ik vind dat we snel vergeten dat het enige nulpunt waarmee we een vergelijking kunnen maken, onze eigen ervaring is. Ons eigen zelf. Het ego dat gevormd is door opvoeding, achtergrond, milieu etc… We zijn gevormd door ongelijkheid. Het gaat hier niet over meer of minder, het gaat over andersheid. 

Ik vraag me het volgende af als ik over ongelijkheid denk.

• Ik vraag me af waarom we zo hard proberen de ander zo dicht bij ons eigen nulpunt te plaatsen?
• Waarom zijn we zo oncomfortabel bij ongelijkheid? 
• Waarom proberen we collectief onrechtvaardigheid te bestrijden om te proberen ieder individu zo dicht mogelijk bij een nulpunt te plaatsen? 
• Waarom proberen we als samenleving te controleren door te egaliseren? 

Ik geloof dat we vaak de term onrechtvaardigheid en ongelijkheid iets te vaak als hetzelfde beschouwen. 

Andersheid kan beschouwd worden als ongelijkheid. Misschien is die ongelijkheid onrechtvaardig. Misschien is die ongelijkheid gewoonweg anders. 

Als beeldende kunstenaar en als kunsteducator vind ik het fascinerend wat andersheid (ongelijkheid) teweeg kan brengen. Andersheid verwondert mij.

Verbeelding delen als kunsteducatieve handeling

Als kunstenaar observeer ik de wereld rondom mij. Ik verhoud mij met mijn omgeving. En ik probeer dat te delen. Ik bezie mijn kunstenaarschap als een existentiële vorm van in dialoog te zijn met de wereld.Biesta (2020) Ik probeer mijn observaties te delen door ze te visualiseren. Ik vind daarom dat verbeelding delen een kunsteducatieve handeling is. 

Als kunstenaar denk ik vaak na over perceptie. Wat zie ik? Wat mis ik? Wat denk ik dat de ander ziet. 

Een praktisch voorbeeld: Als ik fotografeer kijk ik niet constant door mijn lens. Ik observeer mijn omgeving door mijn eigen ogen. Het verschil tussen mij en mijn toestel is dat mijn toestel mijn omgeving kadert en details vast legt door een lens (dit kan een lens zijn die enorm verschilt van mijn oog. Ogen zijn 50 mm lenzen. Onze ogen kunnen ook niet inzoomen.) 

Ik observeer dus omvattender. Bv; omgevingsgeluid speelt meer een rol in mijn beleving. Met een fototoestel is mijn observatie beperkt en mijn beleving gekaderd. Mijn toestel kiest voor een groot deel de brandpunten. Ik vind het fascinerend om na te denken over de vraag wanneer het verrijkend of beperkend is als je observatie gekaderd of omvattender is. 

Ik noem dit de filter van beleving!

Ik ben als autonome kunstenaar constant op zoek naar wat mijn filter van beleving is. Ik ben gefascineerd door wat de ander ziet en beleeft. Maar je kan natuurlijk niet de beleving van anderen letterlijk beleven. Dus je moet het doen met hun verhalen. Ik vind dit al een filter. Die gefilterde communicatie heeft voor mij een behoorlijke artistieke waarde. 

Ik merk dat ik mijn beleving nooit perfect kan weergeven. Daardoor besef ik dat het bij de ander ook niet kan. Daarom is het voor mij niet zinvol om op zoek te gaan naar die perfecte weergaven. Die zoektocht zet mijn verwondering uit. Ik zie alleen nog naar wat recht voor mij staat en zo beland ik in een tunnelvisie. 

Ik denk als je die perfecte weergave zou nastreven, dat je jezelf van mogelijkheden afsluit en je “belevingsvaardigheid “ beperkt.

De artistieke waarde zit in het “iets” dat je niet kan uitleggen of verklaren.

Een beleving definiëren is voor mij niet hetzelfde als een beleving verbeelden. Beleving kan alleen maar vorm krijgen door onze eigen verbeeldingskracht. 

Ik vind het fascinerend wat er gebeurt in de periferie en de ruis die onderdeel is van mijn beleving. 

Als kunstenaar verlang ik om dat totale te verbeelden. Wat gebeurt er buiten je brandpunt? Wat zijn zijn jouw blinde vlekken? Hoe verleg ik het focuspunt?

Beleving krijgt vorm door verbeeldingskracht. 

Het is niet altijd wat je ziet, het is ook wat je er mee doet. 

De onverklaarbaarheid van beleving motiveert mij als kunstenaar om beleving van anderen tegenover mezelf te onderzoeken. Het motiveert mij om over mijn beleving beelden te maken waarmee ik kan communiceren naar een publiek. Ik wil de beleving van de ander blootleggen door te proberen  mijn beleving weer te geven. Waar liggen de verschillen? Waar liggen de gelijkenissen?

Ik vind het fascinerend om na te denken over hoe een groep zichzelf collectief ziet en zou verbeelden in zowel zijn individualiteit en collectiviteit. Ik ben gefascineerd naar wat eigenheid en eigenwaarde in een groep betekent in verhouding met kunsteducatie.

Hoe zou een groep zowel individueel en als groep op die verbeelding reflecteren? Wat zouden zij doen met dat beeld? Welke elementen zou dat beeld interessant maken? Hoe verbeelden mensen zich in hun diversiteit. Hoe geven ze zichzelf vorm in hun autonomie?

Wat is mijn rol als kunstenaar hierin?

Twee bronnen

Omdat het gesprek ging over authenticiteit in onderzoek heeft Tobias mij twee bronnen aangeraden. Authenticiteit gaat voor mij ook over betrokkenheid. 

Ten eerste heeft Tobias mij Drawn to See van Andrew Causey aangeraden. Deze bron was inspirerend omdat Causey antropologisch onderzoek doet door middel van een artistieke handeling. Zijn methode pleit voor meer betrokkenheid bij antropologisch onderzoek door te tekenen. Ik vond het zeer inspirerend hoe hij in dit boek vertelt over deze etnografische methode. Ik herken als beeldende kunstenaar de gedachten waarover hij schrijft tijdens het tekenen alhoewel ik geen antropoloog ben. 

Ten tweede heeft hij mij het boek “Becoming an educational ethnographer, The challenges and Opportunities of undertaking research” aangeraden. Ik moest heel selectief lezen in dit boek. Dit boek is niet een continu verhaal. Ik heb daarom besloten om te zoeken naar een stuk dat ik kon gebruiken om mijn onderzoek te onderbouwen. Dit heb ik ook gevonden.

Het hoofdstuk heet. “Researchers and risk. Exploring vulnerability, subjectivity, and identity in ethnographic research through collage making.”

Ik heb dit gekozen omdat ik tijdens mijn experiment een collage heb gemaakt. Dit hoofdstuk gaat over kwetsbaarheid. De kwetsbaarheid van de onderzoeker, maar ook van de participanten. Mij kwetsbaar opstellen was een voorwaarde om het experiment te kunnen doen. 

Er wordt geargumenteerd dat een collage maken (zoals ik in mijn experiment heb gedaan) het kwetsbare visueel maakt en zo representatief. De auteurs argumenteren dat dat een risico heeft waarmee de etnograaf zorgvuldig mee om moet gaan. Er wordt ook beschreven dat zo’n “collage-visualisatie” effectief is om meerdere perspectieven representatief te maken. (Dat was één van de doelen van mijn experiment”)

Poetic knowledge: gelaagdheid is connectie

Ik was voor een kunstwerk een blok epoxy aan het schuren. Naarmate ik verder en verder schuurde, werden de imperfecties van het blok zichtbaar. 

Hoe meer ik met het materiaal werk, hoe beter ik het begrijp. 

Door het schuren wordt het heldere materiaal troebel, ik kan niet zien waar ik mee bezig ben. Ik poets daarom de troebelheid weg. Zo krijg ik terug een heldere blik op het proces. Imperfecties worden terug duidelijk.

Tijdens dit proces dacht ik na over de connectie die je met je materiaal hebt. En wat de gelijkenis is met de connectie met je medemens. Die imperfectie en troebelheid is wat ons mens maakt. Als ik constant de troebelheid van de mens wil wegvagen geraak ik niet verder met het werk. Als ik het niet doe heb ik geen oog voor de imperfecties. Het is laag na laag een ritme zoeken hoe je met je materiaal en medemens omgaat. Niet snel, niet te traag. Troebelheid toelaten, gelaagdheid beschouwen. 

Dewey (2005, p. 15) zegt over ritme:

"All interaction that effect stablity and order in the whirling flux of change are rhythms. There is ebb and flow, sytole and diastole: ordered change. The latter moves within bounds. To overpass the limits that are set is destruction and death, out of which, however, new rhythms are built up…The outcome is balance and counterbalance” (Dewey, 2005, p. 15).

De erkenning van de gelaagdheid van onze medemens maakt het erkennen van meervoudigheid mogelijk. Het grote verschil is dat epoxy alleen maar epoxy is. Het is een enkelvoudig materiaal. Het zijn alleen maar de associaties die ik maakte tijdens het werken ermee, die betekenis geven aan het blok epoxy. Onze naasten zijn bij wijze van spreken materialen die ook associaties maken met hun omgeving. Het zijn meervoudige materialen waarmee ik een connectie wil maken en hopelijk andersom. De wisselwerking tussen de enkelvoudige perceptie die we zouden hebben van de ander en de meervoudige gelaagdheid die er volgens mij werkelijk is, vind ik fascinerend als kunstenaar. Het is iets wat me bezighoudt en motiveert om een connectie te maken met de ander.

 “…the artistic mode permeates the whole process. As a consequence, the actual differences between artistic and non-artistic ways of researching mean that they exist as much more of a continuum than two categorical and incompatible spheres.” (Klein, 2018).

21/01/23 Tobias Frenssen

Dit was een heel waardevol gesprek voor mij.  Het ging erover hoe ik dat auto etnografische kan omarmen. Het ging er over hoe ik als kunstenaar kan inspireren met mijn onderzoek, door mijn authenticiteit te omarmen. Dat ik het intuïtieve mag omarmen, zolang ik het kan beschrijven en eventueel traceren vanwaar ik kom. Dit doe ik aan de hand van mijn schriftjes. Ik kwam tot de conclusie dat de aard van mijn onderzoek organisch is. Dus de enige manier die ik kan vastleggen wat mijn proces is, is door het terug te traceren van wat ik gedacht en gedaan heb. En niet de momentopname vast te leggen. Ik had er tot nu niet aan gedacht om mijn onderzoek te bezien als een relationeel zelfonderzoek. Een Auto-etnografie. Ik was tot nu toe te veel bezig hoe ik mijn onderzoek visueel kan ontwerpen, maar het is ook goed om af en toe de ruwe data te tonen. In mijn geval zijn dat mijn schriftjes.