Observeren

Ik ga observeren hoe spelers reageren op fouten en hoe ze in de wedstrijd staan, omdat ik wil weten hoe spelers met de druk omgaan. In volleybal is het onmogelijk om alles perfect te doen en met een fout word je vaak gelijk afgestraft met een punt voor de tegenstander. Wat ik opmerkte is dat veel spelers vaak na zo’n fout erg verschillende reacties hebben. Sommige beginnen te schreeuwen in hun moedertaal terwijl andere vriendlijk glimlachen. Hiermee wil ik onderzoeken hoeveel druk spelers hebben terwijl ze spelen. Hoe groter de druk op de schouders van een speler, hoe meer betekenis elke fout krijgt, en hoe zwaarder de impact van elk punt lijkt te zijn. Naarmate de druk toeneemt, groeit ook de frustratie na een fout. Die frustratie kan een negatieve spiraal veroorzaken. In volleybal is de flow van het spel namelijk van cruciaal belang. Spelers die blijven hangen in hun frustratie na een fout kunnen de dynamiek van hun team negatief beïnvloeden, terwijl de tegenstander er juist mentaal sterker van wordt. Dit is waarom je bij veel teams vaak ziet dat na elk punt – of het nu een punt voor of tegen is – ze bij elkaar komen om de koppen weer dezelfde kant op te krijgen en de focus te bewaren. 

Opvallend is echter dat zelfs op het allerhoogste volleybalniveau, waar spelers mentaal vaak bijzonder sterk zijn, je nog steeds spelers ziet die boos worden op zichzelf na een fout. Dit toont aan dat zelfs de beste atleten moeite kunnen hebben met het beheersen van hun emoties, zeker onder extreme druk. Toch is het belangrijk om te beseffen dat druk niet per definitie slecht is. Als er geen enkele druk op de schouders van spelers zou rusten, zou het spel waarschijnlijk veel minder spannend zijn. Druk en stress activeren ons lichaam, brengen ons in een soort ‘fight-or-flight’ modus, en zorgen voor een toename van adrenaline. Dit verhoogt de alertheid en maakt dat spelers sneller kunnen reageren, wat in een snel spel zoals volleybal van onschatbare waarde is. Echter, deze verhoogde staat van paraatheid brengt ook intensere emoties met zich mee, zoals boosheid of frustratie, die moeilijker te beheersen kunnen zijn.

Hoewel snel reageren van cruciaal belang is in volleybal, is boos worden dat niet altijd. Een goede balans tussen spanning en ontspanning is essentieel. Sommige atleten slagen erin om hun woede en frustratie om te zetten in positieve energie, wat hen helpt om steeds beter te presteren. Anderen hebben juist moeite met het beheersen van die emoties, wat hun spel kan verstoren. Het vermogen om goed met emoties om te gaan, vooral in situaties met veel druk, is dan ook een van de belangrijkste vaardigheden die een professionele sporter kan ontwikkelen. Spelers die in staat zijn om na een fout snel hun focus terug te vinden en hun emoties in bedwang te houden, dragen bij aan de mentale weerbaarheid van hun team. Terwijl spelers die zich laten meeslepen door frustratie of boosheid niet alleen hun eigen spel ondermijnen, maar ook de dynamiek van het hele team negatief kunnen beïnvloeden.

Dus een gezonde dosis druk is niet te missen maar gefrustreerd raken op jezelf door je eigen fouten helpt ook niet. De truc is dus om balans te vinden. Ik wil deze balans onderzoeken en observeren.

Dag 1: Training (focus op individuele reacties)

Vandaag is het een rustige dag met een paar trainingen, ik heb zelf later ook training. Ik ga vooral focussen op individuele reacties van spelers op fouten en andere momenten van druk. 

• Opmerkingen: Tijdens te training zijn de spelers een stuk meer relaxed dan tijdens een wedstrijd. Hier mag je namelijk fouten maken. Toch merk je dat sommige spelers toch gefrustreerd raken, maar dat komt dan het meest voor bij dingen die makkelijk zouden moeten zijn maar dan toch fout gaan. Het hangt ook erg van de speler zelf af. In dit team zitten wat meer oudere ervaren spelers en wat jongere nieuwe spelers. Bij de nieuwe spelers merk je dat het erg verschillend is hoe ze reageren. De een wordt lichtelijk geïrriteerd en de ander lacht het er vanaf. De oudere spelers in het team maken zich niet zo druk om de fouten meer. 

• Teamdynamiek: Het team reageert over het algemeen niet sterk op individuele fouten tijdens de training. Er lijkt meer ruimte te zijn om fouten te maken, zonder dat het grote gevolgen heeft. Sommige spelers geven elkaar tips wanneer er een fout wordt gemaakt. Omdat het geen wedstrijd merk ik ook dat er veel minder aanmoediging of complimenten zijn van teamgenoot tot teamgenoot. De coach betrekt zich niet heel erg bij het spel, hij legt de oefeningen uit en geeft af en toe een indiviuele tip aan een speler. 

•  Reflectie: Training biedt spelers de kans om zonder al te veel druk te experimenteren en fouten te maken. Toch is er al een verschil zichtbaar in hoe spelers deze fouten beleven. Vaak heb ik opgemerkt dat wanneer er een fout wordt gemaakt dat spelers naar de grond kijken.

Dag 2: Wedstrijdvoorbereiding (focus op teamreacties)

Vandaag observeer ik een wedstrijd voorbereiding, een warming up/voorbereiding vlak voor de wedstrijd waar beide teams de tijd krijgen om te oefenen op dingen zoals serveren en aanval. 

• Opmerkingen: De sfeer al anders dan bij de training. Spelers lijken meer gespannen, en bij fouten zijn de reacties net iets intenser. Eén speler die de bal verkeerd aanspeelde naar de setter, excuseert zich herhaaldelijk tegenover teamgenoten. Een ander is zichtbaar geïrriteerd nadat hij de bal in het net sloeg en niet er over heen. Wel merk je dat het team elkaar meer aan het steunen is. Ze geven complimenten wanneer iets goed gaat. 

• Teamdynamiek: Het is te merken dat het team elkaar meer aan het steunen is. Ze geven complimenten wanneer iets goed gaat. En wanneer iets fout gaat zien ze het snel als hun eigen fout en niet die van de ander. Dit is ook hoe ze in de wedstrijd willen staan, elkaar constant steunen. 

• Reflectie: Tijdens wedstrijdvoorbereidingen is de prestatiedruk hoger. Dit beïnvloedt niet alleen individuele reacties, maar ook de groepsdynamiek. Fouten worden sneller als een collectief probleem ervaren. Wel komen de spelers ook meer samen en steunen ze elkaar meer om zich voor te berieden op de wedstrijd. Ze hebben allemaal hetzelfde doel: winnen. Dit helpt bij de prestatiedruk.

Dag 3: Wedstrijd gemixed team (focus op prestatiedruk in een competitieve omgeving)

Vandaag observeer je een officiële wedstrijd. Het is een gemixed team wat speelt tegen een oude mannen team. 

• Opmerkingen: Vanaf het eerste punt is de druk voelbaar. Spelers reageren verschillend op fouten: sommigen kijken naar de vloer, zichtbaar gefrustreerd, terwijl anderen luid zichzelf of hun team aanmoedigen om verder te gaan. Je ziet hier duidelijk een verschil in beide teams. Het oude mannen team is wat veller en geeft ook kritiek op elkaar. Toch blijven ze wel elk punt uitgebreid vieren. Het andere team is wat meer relaxed, ze gaan naar elkaar toe en geven elkaar  een snelle high five en daarna focussen hun op het volgende punt. De frustratie licht hoger bij het oude mannen team. Wellicht omdat ze meer ervaring hebben en ze weten dat ze die fout niet moeten maken.  In een cruciaal moment, bij 24-24, maakt een speler een servicefout. Hij lijkt even heel teleurgesteld in zichzelf maar wanneer het team het volgende punt wint lijkt die somberheid volledig weg te zijn en focust hij zich op het volgende punt. 

• Teamdynamiek: Het gemixed team komt na elk punt samen om te motiveren, maar na een reeks fouten lijkt de sfeer er minder in te zitten. De teamgenoten aan de zijlijn zijn mee aan het roepen. Vooral complimenten naar de spelers. Hun proberen de stemming te herstellen door positieve feedback te geven, wat helpt om de focus terug te brengen.

• Reflectie: In een wedstrijd is de prestatiedruk op zijn hoogst. Fouten worden zwaarder ervaren omdat ze directe gevolgen hebben. De manier waarop het team als geheel reageert op fouten, lijkt cruciaal voor het vasthouden van de teamflow. Wat me wel is opgevallen is dat de druk vaak van de spelers zelf komen. Hier in Nederland zit er (vaak) vooral op lager niveau geen coach naar je hoofd te schreeuwen of boze teamgenoten. Het zijn vaak de spelers zelf die willen presteren en geïrriteerd worden wanneer dit niet lukt.

Dag 4: Wedstrijd van een Damesteam (focus op omgang met eventuele prestatiedruk)

Vandaag observeer ik weer een wedstrijd, deze keer een dames wedstrijd. Het is een competetieve sfeer, en de spelers lijken elkaar goed te kennen. Toch merk ik al snel dat er prestatiedruk aanwezig is, vooral bij de meer nieuwere spelers.

• Observaties: Tijdens de eerste set valt me op dat sommige spelers na een fout gefrustreerd reageren. Eén speelster, na een gemiste pass, gooit haar handen in de lucht en schudt haar hoofd. Een andere speler reageert anders: zij lacht om haar eigen fout en roept naar het team, "Mijn fout, volgende keer beter!" Deze positieve houding lijkt het team op te vrolijken. Een groot verschil bij deze wedstrijd is dat de druk minder op de indivuele spelers ligt maar meer op het team als geheel. Het lijkt alsof elke speler een plek heeft in het team en ze goed op elkaar zijn afgestemd. Dit haalt druk weg, ze zijn bekend met wie ze spelen en weten van elkaar dat iedereen wel eens fouten maakt.
• Teamdynamiek: Beide teams verzamelen zich na elk punt. Na een winnend punt wordt het wel vaak gevierd maar als er een fout wordt gemaakt of er wordt tegen het team gescoort, dan zeggen ze nogsteeds een yell. Dit helpt veel voor het teamdynamiek en houdt de sfeer goed. Af en toe lijkt de aanvoerder lijkt het voortouw te nemen door motiverende woorden te zeggen of tips te geven. Dit helpt duidelijk om de energie en focus van het team te behouden, zelfs na een reeks fouten.
• Reflectie: Sommige spelers duidelijk druk, vooral wanneer ze fouten maken in cruciale momenten. Toch lijkt de sociale dynamiek binnen het team ervoor te zorgen dat frustraties niet escaleren. De yell is ook een belangrijk onderdeel van de druk verlagen. Als je na je fout niet bij elkaar komt als team kan het extra zwaar zijn voor diegene die de fout heeft gemaakt. Door na elke punt bij elkaar te komen en een yell te roepen maak je de spelers meer gelijk en hebben de spelers minder druk op hun schouders. Omdat het wordt verdeeld over het hele team.