Op deze pagina:

 

1. De drie participanten en hun filmische oefeningen


 

2. Terugblik op het proces en een eerste conclusie

 

 

 

De anderen - drie participanten

Bij de begeleiding van deze individuele processen ben ik uitgegaan van de waarde van ieder individu.

Het is gangbaar om bij artistieke experimenten deelnemers te anonimiseren en een zo objectief mogelijke codering aan te houden bij de analyse. Ik ben daarvan afgeweken omdat het vanuit ethisch oogpunt niet goed voelde om deze drie participanten, die in alle kwetsbaarheid met zichzelf aan de slag zijn gegaan, niet te erkennen in hun identiteit en uniciteit.  


Het werken met zelfportretten, vanuit verschillende achtergronden en onderliggende wensen, vraagt om een persoonlijke benadering en daarom heb ik ook geen gezamenlijke momenten georganiseerd.  

Deze drie participanten zijn op vele vlakken heel verschillend van elkaar; leeftijd, opleiding, ervaring met film, onzekerheden en het omgaan met verwachtingen in zichzelf en binnen hun context. Ook bevinden ze zich in verschillende fases van hun ontwikkeling met filmisch creëren en bewustzijn van mogelijke conventies. 


Deze verschillen in achtergrond en ervaring zijn terug te zien in het werk dat ze hebben gemaakt.

Een heel duidelijk verschil in omgaan met conventies is te zien in de oriëntatie van het beeld: Susanne is de enige die met staand beeld werkt, dit is een direct gevolg van werken met je telefoon als uitgangspunt en is voornamelijk ingegeven door hoe je beelden tot je neemt. Anke heeft ook gewerkt met haar telefoon maar die is aangeleerd om met het klassieke ‘liggend’ beeld te werken. Ook Shay werkt in haar animaties met horizontale beeld terwijl zij daar alle vrijheid heeft en niet afhankelijk is van een camera of kaderZij experimenteert met haar recentere werk met een retro-trend op youtube en binnen de filmwereld, waarbij de oude 4:3 televisie verhouding wordt gehanteerd. 

 

Wat mij als hun begeleider, in de verschillende reflectiegesprekken, opvalt is dat ze alledrie een zeer open houding hebben voor de oefeningen. Dit is uiteraard een basishouding die nodig is om mee te doen aan een artistiek onderzoek, maar voor mij zijn deze drie participanten daardoor een waardevolle aanvulling, omdat ieder een andere achterliggende wens heeft bij deze artistieke uitdaging. 

 

Ik constateer een belangrijke overeenkomstwe hebben alle vier plezier gehad tijdens het creatieproces. Ieder had haar eigen ontdekkingen en we hebben gemeen dat we onze eigen belemmeringen onder ogen durven te zien, daar proberen niet op te oordelen en de motivatie voelen om verder te gaan zonder dat we weten waar het toe leidt. 

 

Ik voelde mij in die zin een belangrijke partner, die met hen reflecteerde en hielp om betekenis te zoeken achter wat ze hebben ervaren in het proces. Ik heb in mijn eigen proces met de filmische oefeningen ervaren hoe het is om je te begeven in een onzeker gebied, waar je confrontaties kan hebben met jezelf en met wat je is aangeleerd. 

Dit gaf mij het besef van nederigheid waar ik vanuit het concept van holding spaceeven bij stil wil staan. Het idee van holding space is dat je iemand accepteert en ondersteunt in zijn/haar/hen proces zonder verwachtingen of de behoefte aan een bepaalde uitkomst. Het vereist nieuwsgierigheid, respect voor autonomie, vertrouwen op intuïtie en de bereidheid om de donkerste en lichtste momenten samen te omarmen met een open hart. Het biedt ruimte voor groei en transformatie door authentieke aanwezigheid van beide partijen(Plett, 2020) Hoewel dit bij mij in eerste instantie nogal zweverig en therapeutisch overkwam, zag ik wel de meerwaarde om vanuit deze gelijkwaardige en niet oordelende invalshoek naar mijn docentschap te kijken en daarmee ook naar de begeleiding van mijn participanten. Ik heb met hen gereflecteerd op hun proces als gelijkwaardige, mede- onderzoeker en mede-maker.

En de gesprekken deden mij ook weer reflecteren op mijn eigen ervaringen, aangezien die voor een bepaalde tijd parallel aan elkaar liepen. 

 

Ik ben me ervan bewust hoe ik vanuit de docent-rol onbewust verwachtingen kan opleggen en gezien mijn hoofdvraag wist ik dat ik dat moest voorkomen. Dit is de hoofdreden dat ik iedere participant zelf heb laten kiezen welke werkwijzen ze wilden hanteren en dat ik, tijdens de reflectiegesprekken ook niet direct heb gevraagd naar hun bewustzijn op conditionering. Net als bij mijn eigen reflecties heb ik gekozen voor de meer empirische benadering van het proces, met daarin alle technische en inhoudelijke afwegingen. 


Bij de reflectie op deze keuzes in het creatieproces, komen vanzelf verwachtingen en conventies naar boven. 

Shay sprak uit dat ze zelf zo min mogelijk verwachtingen wil hebben omdat ze vooral de vrijheid van experiment zoekt, binnen dat experiment is ze mild voor zichzelf en staat zichzelf toe om aan iets anders te gaan werken als iets niet lukt. Zolang ze experimenteert traint ze haar creatieve spier zoals ze dat noemt. Maar wanneer ze het over haar filmopleiding heeft komt er een onzekerheid naar voren, ze geeft ook aan deze experimenten niet zo snel in haar portfolio op te nemen. Ze had (onbewust) het succes op Youtube en de waardering van andere animatoren nodig om na anderhalf jaar te durven zeggen: ik wil mijn afstudeerfilm in deze stijl gaan doen. Maar zelfs nu, terwijl ze daar zo van overtuigd is, vraagt ze zich nog af of deze ruimte te vinden is binnen de beoordelingscriteria waarmee getoetst gaat worden bij haar afstuderen volgend jaar. 

 

Anke heeft de sterke overtuiging dat het filmische beeld niet te veel gemanipuleerd mag zijn en dat de toeschouwer tijd en ruimte moet krijgen om het beeld zelf tot zich te kunnen nemen. Vanuit haar danspraktijk gebruikt ze het medium ook ter archivering en als documentatie. In het proces van de filmische oefeningen en de reflectie daarop, moest ze toegeven dat haar werk nooit helemaal objectief kan zijn omdat zij kiest waar ze de camera richt en knipt in de montage. Het was voor haar een confrontatie om te beseffen dat ze vanuit esthetische overwegingen die keuzes maakt en dat ook zij aan zachte manipulatie doet. Ze voelt sterk de drang om zich te af te zetten tegen conventies maar merkt dat ze er ook delen van waardeert. Anke’s grootste uitdagingen lagen binnen haar persoonlijke verwachtingen en haar onzekerheid, door zichzelf prominent en kwetsbaar in beeld te brengen verkende zij haar eigen relatie met de camera en het beeld dat deze teruggeeft. 


Bij Susanne zie ik geen belemmerende factoren in werken met film. Ze zei aan het begin van haar deelname dat ze geen last heeft van verwachtingen omdat ze nog nooit met het medium heeft gewerkt. Dit staat in contrast met hoe hard ze voor zichzelf is wanneer ze werkt met de, haar meest vertrouwde, discipline: schilderkunst. Ze is zich door het filmen en erop reflecteren bewust geworden van dit soort tegenstellingen in zichzelf. Ze benadert het filmische ook met een geheel subjectieve blik, bij haar geen conventies of waardeoordeel; zij filmt en monteert wat voor haar goed voelt en wat een beeld van haar geeft zoals zij van binnen is. 

 

Ik vind het heel boeiend om met de filmische oefeningen, of deze nu ervaren werden als zelfportretten of niet, te zien wat het werken met jezelf als materiaal kan betekenen voor de persoonlijke ontwikkeling. Bij Shay en Susanne was sprake van een groter transitieproces als kunstenaar, de één is zich aan het ontwikkelen in een onbekende, nieuwe richting en de ander herontdekte de kunstenaar in zichzelf. Bij Anke zie ik de uitdaging om zichzelf niet langer te ontwijken en haar innerlijke wereld te laten zien. 

 

Een voorlopige conclusie uit mijn ervaring met het begeleiden van deze processen is dat ik bevestigd heb gezien dat het oefenen met filmische zelfportretten heel persoonlijk is en dat de methode om dit te doen vrij zou moeten zijn.  

Er kunnen wel opties gegeven worden om uit te kiezen, om deelnemers te helpen af te bakenen of een startpunt te geven. Maar die keuze in methode en de manier waarop ze film benaderen of vormgeven zou zonder verwachtingen en conventies moeten zijn. 

Het past om die reden niet binnen een context waar nadruk ligt op een afgebakende periodes, technische vaardigheden en resultaten. 

Plezier en inspiratie tijdens het proces staan centraal en een eindproduct hoeft niet af te zijn om geslaagd te zijn.  

Vanwege de frictie en onzekerheid die ontstaat in het proces, is het waardevol om met iemand op het proces te reflecteren. Deze begeleiding dient vanuit gelijkwaardigheid en zonder oordeel te gebeuren en dan heb je een vrije experimentele ruimte waar alles mogelijk is.

Zelfs zoiets kwetsbaars als werken met filmische zelfportretten. 

2.  Terugblik op het proces met de participanten en een eerste conclusie

Shay 

 

HBO student - Allround Film opleiding, Academie voor Beeldcreatie Eindhoven

 

Shay deed mee aan de sessies in mijn vooronderzoek "wat zou je maken als het alleen voor jezelf zou zijn?" Ik ken haar inmiddels een aantal jaren, bij deze filmopleiding was ik ook haar studieloopbaanbegeleider.

 

Haar uitgangspunt was toen al dat ze wilde durven experimenteren en voor zichzelf creëren zonder kaders en verwachtingen.

Ze zocht een manier om haar fascinatie voor animatie een plek te geven in haar eigen werk. Op haar opleiding is daar weinig ruimte voor en ze heeft de wens om zich in animatie verder te ontwikkelen.

1. Wie zijn de participanten?

Anke 

 

Alumnus Master Kunsteducatie, danskunstenaar en leraar Basisonderwijs & Atelier Balletschool Antwerpen.

 

Anke staat dicht bij mij, ze is ook mijn kritische vriend en heeft redelijk wat ervaring met audiovisueel. In haar communicatie van MKE heeft ze ook filmisch gewerkt.

Ze deed na haar danscarriëre ook een filmstudie maar heeft deze niet af kunnen maken vanwege persoonlijke omstandigheden.

 

Haar uitgangspunt bij deelname is dat ze het spanningsveld tussen objectiviteit en subjectiviteit in film wil verkennen.

Susanne

 

Student Master Kunsteducatie en beeldend kunstenaar. 

 

Susanne heeft een lange tijd commercieel gewerkt binnen een eigen bedrijf. Door omstandigheden is ze daarmee gestopt en de MKE gaan doen, ook om haar autonomie terug te vinden.

 

Haar uitgangspunt is dat zij nog geen ervaring heeft met de Audiovisuele discipline vanuit nieuwsgierigheid wil starten.

Haar leven is momenteel heel veel aan het veranderen en ze voelt de behoefte om dit vast te leggen. 

Samenvatting reflectiegesprek - 12 januari 2024


Anke vertelde dat ze graag een van mijn methodes wilde uitproberen om zichzelf te beschermen tegen haar neiging om vanuit een heel diepgravend concept een film te maken. Ze heeft de gewoonte om dan heel erg in haar hoofd te visualiseren, waardoor ze zich te veel richt op de esthetiek en weinig ruimte overlaat voor een echt filmportret, wat bijna fictie wordt. Dit proces kost haar dan maanden. 

  

Voorafgaand aan de filmdag gaf ze zichzelf de opdracht om zo objectief mogelijk te blijven, maar dat vond ze lastig. Het meest confronterend was dat de film over haarzelf moest gaan, terwijl ze niet veel met zichzelf heeft. 

Ze probeerde zelf een Voice Over te formuleren, maar dat lukte niet. Hierdoor ontdekte ze dat ze 'de ander' nodig heeft, wat ze in deze opdracht als een zwakte zag. Ze legt een verband met de filosofie van Levinas: je bestaat alleen in de ogen van de ander. Ze legt uit dat haar acties niets voorstellen als ze niet voor de ander zijn, als de ander er niets aan heeft. Zo is ze haar kunst de laatste twee jaar gaan benaderen. Het feit dat ze zichzelf niet objectief vond, maar ook niet 'niets' over zichzelf kon vertellen en niet het recht voelde om iets over zichzelf te maken, vond ze heftig. 

Uiteindelijk besloot ze twaalf anderen te vragen om iets over haar te zeggen in een spraakopname, zodat ze deze als Voice Over kon gebruiken. Deze bleken stuk voor stuk 'lofdichten' te zijn, terwijl dat niet de bedoeling was. 


Anke beseft dat ze zichzelf bewust ontwijkt in haar werk. Toen ze thuis vertelde over deze opdracht, vroeg haar man meteen hoe ze het zou maken en of ze zelf in beeld zou komen. Als ze zegt dat ze alles gaat filmen behalve zichzelf, zegt hij niets in te spreken als zij niet in beeld komt. Hij zei dat ze zichzelf 'zo hard' ontwijkt. Anke erkent dat daar een waarheid in zit, maar zegt ook dat het goed voelt om zichzelf te ontwijken, omdat het gemakkelijk is en ze dan niet aan zichzelf hoeft te werken. 

 

Anke vertelt dat ze alles heeft gefilmd gedurende één voormiddag. Daarbij merkte ze op dat ze een verhalenverteller is en dat ze al doende lijnen voelde ontstaan, wat ze moeilijk vond om los te laten. Toch probeerde ze vast te houden aan de willekeur uit de gekozen werkwijze om de objectiviteit erin te houden. 

  

Tijdens de montage nam ze de tijd voor haar beelden en maakte in eerste instantie een versie van rond de zes minuten. Ze hield hierbij geen rekening met een kijker, maar monteerde vanuit haar eigen beleving van 'tijd', waarbij sommige beelden heel lang bleven staan. 

Ze legt uit dat dit langzame tempo bij haar past, zo ervaart ze verwondering en wat het met haar doet. Ze noemt zichzelf een trage genieter. Ze vond de trage versie heerlijk om naar te kijken, omdat ze herkende wat ze had gezien en gevoeld tijdens het maken van de beelden. Deze lange versie heeft ze zeker 20 keer gekeken en ervan genoten, telkens weer. 

  

Deze ervaring van het monteren deed veel met haar ideeën over de rol van de toeschouwer en hoe je die de ruimte moet geven om het beeld tot zich te nemen. Enerzijds wil ze zich er niets van aantrekken wat de toeschouwer ervan vindt, maar anderzijds heeft ze besloten om de film met een minuut in te korten, omdat ze mij (de toeschouwer) dat trage tempo niet wilde aandoen. 

  

Richting het einde van het gesprek hebben we het over het filmisch zelfportret. Ze zei dat het zelfportret op deze manier toch, zonder dat je het doorhebt, meer een Essay wordt. Ze vraagt zich af of een filmisch zelfportret eigenlijk wel bestaat? 

Uit het gesprek wat hierop volgde ontstond een eerste idee voor haar volgende oefening. 


(audio opname opvraagbaar bij de onderzoeker)

De filmische oefeningen van Shay

De filmische oefeningen van Anke

De filmische oefeningen van Susanne

Samenvatting reflectiegesprek - 15 december 2023  


Susanne vertelt dat ze momenteel in een soort transitiefase zit, van haar oude, geconditioneerde leven naar een nieuwe creatieve fase. Deze ontwikkeling voelt als een bevrijding voor Susanne, ze voelt zich opener, durft zichzelf meer te benoemen als kunstenaar, en ziet duidelijker dat ze op het juiste pad zit. 

 

Ze is inmiddels een aantal weken aan het filmen en ze vertelt dat ze dit benadert op een ongedwongen en spontane manier. Ze zet haar telefoon aan om willekeurige momenten vast te leggen, zonder vooraf een specifiek doel of concept voor ogen te hebben. Het gaat haar niet om het creëren van een professionele of gekunstelde film, maar om het vastleggen van de rauwe realiteit en haar emoties op dat moment. 

 

Susanne wil over een tijdje kijken of ze wil beginnen met monteren, op dit moment is het documenteren voor haar voldoende uitdaging en ze wil nog niet denken aan een doel of resultaat.

 

(audio opname opvraagbaar bij de onderzoeker)

Samenvatting reflectiegesprek - 12 december 2023


Shay is recentelijk een samenwerking aangegaan met een muzikant in de vorm van een muziekvideo. Het gaat haar hierbij niet zozeer om de relatie tussen muziek, techniek en inhoud, maar meer om de animatie in de video zelf. De animaties zijn uitwerkingen van een belangrijk thema voor Shay: het loslaten van bepaalde regels en verwachtingen.   

De muziek voor de video is nog in ontwikkeling, maar de lengte van ongeveer 1,5 minuut vindt ze prima. Het gebrek aan een vaste deadline geeft haar veel vrijheid om andere dingen uit te proberen zonder het gevoel te hebben dat het verspilde tijd is. Soms heeft ze die tijd gewoon nodig. 


Wat ze nu vooral doet: ze filmt bepaalde clips en die animeert ze. Het is dan een soort 2D animatie, beetje houterig door het lage aantal frames. En dan combineert ze dat met live action beelden die ze 2D maakt en die zet ze vervolgens in een 3D omgeving in Blender. Ze vindt het leuk om daarmee te experimenteren en los te laten hoe het er dan uit gaat zien, de vraag: gaat het er mooi uitzien’ die wil ze loslaten. Ze wil het gewoon proberen. 

Wanneer ze zo experimenteert is er ook regelmatig een reflectiemoment waarin ze nadenkt over welke gevoelens hierbij op komen en daar kan ze dan ook weer nieuwe beelden bij bedenken. Het is voor haar een combinatie van technisch experiment en expressie. 

 

Ze laat me een aantal scenes zien. Een daarvan noemt ze ‘Mariocart racetrack’ die de 'likes' race op YouTube symboliseert. In deze scene liep ze vaker vast met de opmaak en twijfelde of bepaalde vormen wel pasten. Als ze vast bleef hangen en zich druk ging maken over perfectie, stopte ze ermee en ging ze met iets anders aan de slag. Ze vindt het zonde als het hele project daardoor zou vastlopen. 

Een andere scene “De tv's” staat voor haar symbool voor de druk van inspiratie (en dat die dan juist niet komt). Ze legt graag uit hoe ze de 2D beelden in Blender zet en hoe ze daar de camerabeweging achteraf bepaalt. In ons gesprek komt ze tot het besef dat de klassieke volgorde van concept – filmen – monteren bij deze animatie experimenten vervalt. Bij haar onstaan ideeën terwijl ze beelden maakt en met de animatie software (Blender) kan ze achteraf de camerabewegingen bepalen en dus eigenlijk het ‘filmen’ als laatste doen. 

 

Deze manier van werken met video beelden, die ze als 2D vormen in haar animaties opneemt en bewerkt heeft ze in het afgelopen jaar ontwikkeld. Ze deed mee met mijn vooronderzoek en is daar toen mee begonnen.  

Terugkijkend op haar eerdere werk waardeert ze het vanwege de ervaringen die ze daarmee heeft opgedaan. Het werk "I got bored" van vorig jaar vindt ze niet een van haar betere dingen, maar ook niet slecht; het is iets dat groeit. 

Toen ze een tijdje geleden het experiment “weglaten van haar eigen gezicht” had gemaakt, had ze een intern oordeel: was het niet wat te simpel? Maar ze is er gewoon mee aan de slag gegaan omdat ze het een leuk beeld vond. 

 

Shay ziet haar werk niet als zelfportretten maar meer als een functionele oefening met menselijke vormen waarbij ze zichzelf gebruikt, omdat dat praktischer is. Het grotere idee van de videoclip gaat wel meer de richting van een zelfportret over wat 'maken' voor haar betekent.

Ze heeft nog geen duidelijk doel voor de videoclip, maar vindt het nu vooral belangrijk dat ze er plezier aan beleeft. Een bepaalde consistentie in vorm en vertelling is nog groeiende, ze beseft dat ze uiteindelijk ook wel een bepaalde duidelijkheid nastreeft. Maar daar wil ze nu nog niet mee bezig zijn.

Ze overweegt ook om later nog wat meer kwetsbare onderwerpen, zoals haar onzekerheid over haar stem, erin te verwerken. 


We eindigen het gesprek met de wijze waarop Shay haar werk deelt met anderen.

Ze post haar creatieve experimenten en animaties op sociale media zoals Instagram, Twitter en YouTube. Hoewel veel likes leuk zijn, is dat niet haar hoofddoel. Ze hanteert een soort filter voor wat ze deelt op verschillende platforms, waarbij ze voor YouTube complete video's prefereert. Twitter ziet ze als een grote cirkel waar mensen animaties delen en uitwisselen. Op instagram zet de vaker tussenversie - de testjes - en ze heeft de behoefte om haar werk meteen te delen zodra ze iets heeft gemaakt. Ze remt zichzelf soms wel even af want ze wil ook weer niet alles meteen al weggeven. 

Hoewel ze sommige oudere video's misschien niet meer leuk vindt, beseft ze dat deze belangrijk waren voor haar groei. Daarom staan ze ook nog zichtbaar voor iedereen al heeft ze er wel over getwijfeld om ze eraf te halen. 

Dat komt dan voornamelijk doordat ze in haar opleiding geacht wordt om een openbaar portfolio op te bouwen maar dat staat hier vooralsnog helemaal los van. 


(audio opname opvraagbaar bij de onderzoeker)

Analyse

 

Wat ging goed: 

  • De tijdsplanning, een week van tevoren bij mensen gevraagd om input voor de voiceover, op de dag zelf in de ochtend gefilmd en in de avond gemonteerd. 

  • Ze vond het fijn om haar eigen werk meerdere keren te bekijken, zelfs na het 20 keer volledig te hebben gezien.  

  • Ze kon genieten van het langzame tempo en de tijd nemen om volledig in de ervaring van het filmen op te gaan.  

  

Wat was een uitdaging: 

  • Het proces confronteerde haar met haar neiging om zichzelf te ontwijken. 

  • Ze worstelt met esthetiek omdat ze het te sturend vindt en toch wil ze de toeschouwer meenemen in haar eigen ervaring tijdens het filmen. 

  

Welke inzichten heeft Anke hierdoor gekregen: 

  • Haar aandacht gaat naar banale dingen, zij ontdekt dat ze daarmee tijd wil doorbrengen en het overkomt haar, die tijd wil ze ervoor nemen en ook eraan geven in de montage. 

  • Door deze werkwijze realiseert ze zich dat ze dat het eigenlijk onmogelijk is om een objectieve film te maken.Ze werd geconfronteerd met een eigen zachte vorm van manipulatie en dat voelde even heel moeilijk 

  • Het product geeft iets anders weer dan dat ze had gedacht: "Het geeft geen beeld over mij. Het geeft een beeld vanuit mij." [00:14:32]

Methode en techniek


Werkwijze A

Beelden betekenis geven en door montage structureren van gedachtes, gevoelens en expressie. Binnen een beperkte tijdsperiode om de gevoelens helder te houden.

  

Camera:

Telefoon 


Montage: 

Imovie op laptop

Samenvatting reflectiegesprek - 23 februari 2024


Susanne is inmiddels een paar maanden aan het filmen en ze vertelt dat ze dit nog steeds op een ongedwongen en spontane manier doet. Ze zet haar telefoon aan om willekeurige momenten vast te leggen, zonder vooraf een specifiek doel of concept voor ogen te hebben.  

Het monteren was wel een beetje zoeken, de workflow van Capcut (montage software) heeft ze redelijk onder de knie. Ze heeft wel wat dingen gemonteerd en gespeeld met overgangen. Het exporteren ging nog niet zo goed, dus daar help ik haar ook even mee tijdens dit gesprek. Ze zegt dat ze het liefste gewoon alles neerzet in de Cloud want dan ziet ze het gewoon staan. Als ze dingen zelf ergens gaat opslaan raakt ze alles kwijt. 


Ze laat haar eerste zelfportret zien: hier heeft ze gespeeld met haar gezicht en wat haar oog zietDe kijker volgt haar blik en ze heeft dit met de inzoom willen verbeelden. Ze legt uit dat ze altijd begint met schilderen naar waarheid, maar ook experimenteert met meer abstracte en fantasierijke beelden. Ze omschrijft het als een soort van contrast in zichzelf, het is  ook een beetje een dilemma. Het is de zoektocht. 

De beelden horen feitelijk dus niet bij elkaar, het klopt dus niet met werkelijkheid maar dat vindt ze niet belangrijk. Het geeft wel precies aan welke tegenstelling ze in zichzelf ervaartwanneer ze schildert. 

Dit zelfportret heeft ze gemaakt zonder plan, ze had nog nooit naar haarzelf gekeken op deze manier en ze heeft haar telefoon gewoon op de ezel gezet en er niet meer op gelet. Ze vindt haar ‘kop’ zo typisch, zo serieus, “zo zie ik er dus uit als ik aan niets denk”. [00:09:58] 


Het tweede zelfportret is heel actueel. Het geeft weer hoe haar leven momenteel aan het veranderen is.

Het zijn beelden van dingen die ze graag doet en van plekken waar ze graag is. Deze ervaringen zijn allemaal nieuw, voorheen deed ze dat niet en nu onderneemt ze heel veel nieuwe dingen samen met iemand waar ze heel veel van houdt. Ze omschrijft deze ervaringen en plekken als iets waar ze helemaal ‘aan gaat’. 

De montage is associatief, ze legt uit: Het beeld van het festival associeerde ik natuurlijk met het vuurwerk en het draaien van het bos. Dus dat vond ik daarmee passend. En dan het draaien van het bos, het draaien in het museum en het draaien op zo'n festival. Eigenlijk de beweging. De beweging in mezelf.” [00:14:00] 

 

In haar schilderwerk is ze momenteel heel erg bezig met schaduwen en ze merkt dat dat dat ook een beetje de rode draad is in wat maakt. Ze legt uit dat ze vaak vooral naar het object zelf kijkt maar niet naar wat eromheen zit, terwijl dat juist heel interessant kan zijn. Ze verdiept zich dan in wat erachter ligt, wat zit er in de schaduwen? Onbewust zit dat ook in wat ze van zichzelf filmt en wat ze wil uitdrukken door middel van montage. 

 

Ze zou haar werk zeker wel willen tonen aan anderen, ze zou het dan interessant vinden om te weten wat mensen van haar denken als ze alleen deze korte zelfportretten zouden zien zonder uitleg.

Ze zou willen vragen: wat denk je nou van mij? Waarom heb ik dit beeld gemaakt? Ze denkt dat zeker mensen die haar goed kennen het interessant zouden vinden. 


(audio opname opvraagbaar bij de onderzoeker)

 

Analyse

 

Wat ging goed: 

  • Shay stelt zichzelf expres geen deadlines of verwachtingen want ze wil gewoon haar 'creatieve spier' trainen.  

  • Ze exporteert veel tussenversies, die noemt ze tests daar heeft ze mappen van vol. Ze ziet dat een beetje als schetsen ophangen aan de muur, ze wordt dan enthousiast van de voortgang en van de dingen die goed werken. 

  • Als ze vastloopt stopt ze ermee en gaat direct aan een ander experiment verder. 

  • Ze kan in de avond urenlang achter elkaar doorwerken zonder besef van tijd. Ze vermoed dat dit komt doordat ze overdag associeert met ‘productief moeten zijn’ en in de avond voelt ze deze eigen verwachting niet. Dan heeft ze vrijheid om de tijd te ‘nemen’. 

  

Wat was een uitdaging: 

  • Ze betrapt zich er soms op dat het moeilijk is om los te komen uit bepaalde werkwijzes. Ze wil deze doorbreken maar ontdekt dan weer nieuwe.

  • De waarde van deze experimenten zodanig erkennen dat ze in haar studieportfolio 'mogen', daar voelt ze wel degelijk stevige eisen. Ze zou dit werk nog niet in haar portfolio opnemen. 

  • Ze had het eerder vaker moeilijk om haar productiviteit op te starten, maar juist door het ontwikkelen van haar eigen stijl maakt dat ze veel productiever en creatiever is. 

 

Welke inzichten heeft Shay hierdoor gekregen: 

  • Shay loopt soms vast in het voortraject, wanneer ze te veel nadenkt over verwachtingen en een duidelijk pad voor zich ziet.  

  • Shay vermijdt soms kwetsbare onderwerpen of onzekerheden, maar beseft ook dat het interessant kan zijn om deze te verkennen in haar werk.  

  • Volgens haar is het moeilijker om je creativiteit te trainen terwijl je heel duidelijk moet zijn, dan om je duidelijkheid te verbeteren terwijl je creatief al wat zekerder in je schoenen staat.  

  • Ze beseft dat ze een soort collectie maakt van al deze experimenten en dat het soms een beetje over haarzelf gaat. Voor haar staat het maken zelf centraal. 

  • Ze voelt zich vrij om haar werk via sociale media te delen omdat ze haar werk niet als heel persoonlijk ziet en geen behoefte heeft om dergelijk persoonlijk werk te maken.  

Samenvatting reflectiegesprek - 28 maart 2024

Anke en ik hadden bij het bespreken van het eerste zelfportret een meningsverschil over wat filmisch is. Ik had iets gezegd in de trant van: iets dat bestaat uit één kader en één beeld, dat is geen film. Anke is hiermee aan de slag gegaan en vroeg zich af hoe ze het wél een film kon laten zijn. Dit werd de tweede filmische oefening.

 

Per mail laat ze van te voren weten: Ik heb het gevoel dat ik nog erg veel moet/wil vertellen over dit tweede essay. Het heeft weer heel veel bij me losgemaakt. Dat is wat het effect op me is, blijkbaar.

Essayeren met film is rauw, eerlijk en doordringend. De camera ziet wat 'ie ziet. Het essay toont dus ook wat er is/was. Confronterend, maar ook verklarend. 

 

Tijdens ons gesprek vertelt ze dat dit portret echt is 'ge-essayeerd'. Ze was eigenlijk heel erg aan het bewegen met haar lichaam en wilde eigenlijk alles tonen behalve haar gezicht. Ze beseft dat dit gegeven heel erg leeft in haar. De vorige keer wilde ze zichzelf ook niet tonen.Dit alles, deze opnames, vond ze heel filmisch. "Haha i proof you wrong!" zegt ze triomfantelijk tegen me. 


Tijdens de montage gebeurde er ontzettend veel en kwam ze eigenlijk op een heel ander product uit, want er ontstond een heel ander narratief: de drie vrouwen in haarzelf. En daarom koos ze ervoor om alleen maar de fragmenten met haar gezicht te gebruiken, net datgene dat ze normaal wil verstoppen. Als essay was dit voor haar een hele cyclus, maar het product is dus maar een fractie van heel het essayeren. 


In één van de kleine tussenopdrachten had ik haar gevraagd om drie woorden en een beeld. Haar drie woorden waren: Bewustzijn, rust en stilte. 

 Bewustzijn gaat over de drie blikken: 

  • De uitwaartse blik, omhoog met open ogen. Voor haar staat dat symbool voor: zij en de wereld die zich aan haar voordoet. Dat is de blik die kijkt. 

  • De blik naar beneden: Zij in de wereld, haar positie in de wereld, en dan is het voor haar toch weer heel kenmerkend dat ze zichzelf laag positioneert. Dit is haar zelfrelativering, zich bijna niet mogen uiten. Daar zit veel zwaarte. 

  • De gesloten ogen: de wereld in haar, het innerlijk. Ze kan niet weg van zichzelf, ook al zat ze soms naar buiten te kijken, ze voelde zich bekeken door de camera. 

Dit gegeven heeft echt indruk gemaakt en haar nog lang bezig gehouden: Tijdens de opname werd ze zich ervan bewust dat het beeld al afspeelde terwijl het, op hetzelfde moment, gecapteerd werd. Dus de weergave van het moment was tegelijkertijd aanwezig. Dit fascineert haar in het filmisch zelfportret: je krijgt een acceleratie van je ervaring, een mimesis, maar dan tegelijkertijd met de realiteit. Volgens haar is film (en daar heeft ze lang over nagedacht) het enige medium wat dat zo snel doet. 

 

Voor Anke is ook haar innerlijke wereld zichtbaar in die weergave. Wat ze confronterend vindt, is dat het zichtbaar is DAT ze ziet en niet WAT ze ziet, maar het feit DAT ze ziet. 

Film geeft weer, het geeft geen interpretatie. Een foto komt dicht in de buurt, maar dan is film ruwer, eerlijker, onbewerkt, directer. 

 

We hebben het erover dat dit ook te maken heeft met de realistische duur, de duratie, dit heeft met de factor tijd te maken. En met een minimale vervorming door het materiaal: een lens vervormt minder dan verf of spel. Een lens vervormt uiteraard altijd wel iets, maar minimaal. Mits je de lens van de telefoon gebruikt zoals ie bedoeld is: om zo realistisch mogelijk onze werkelijkheid weer te geven. Als je met een fish-eye lens zou werken maak je keuzes in effect en dan ben je aan het manipuleren, dat is wat Anke zo min mogelijk wil doen. 

 

Als Anke zelf naar dit portret kijkt, dan weet ze natuurlijk wat haar ervaring was, dus ze kleurt in. Ze weet van zichzelf dat ze in het dagelijks leven vermijdend gedrag vertoont, zo wendt ze snel haar ogen af en is ze niet graag naakt.  

Dus als zij met die wetenschap naar het portret kijkt vraagt zij zich af: is het omdat ik mijn ogen zie dat ik ingang heb tot mijn innerlijk beeld? Of is het omdat ik mij daar tijdens die opnames zo ontzettend kwetsbaar voelde? Dit werk voelt als een enorme spiegel. 

 

Ze vertelt over wat er niet meer zichtbaar is in het eindproduct, maar wat wel in de opnames zit: er is af en toe een hele zachte blik naar de camera. Van haarzelf naar haarzelf. Dus ook al heeft ze drie kwartier lang vermeden om in de camera te kijken, gebeurt dat af en toe toch en dan zie je een persoon die toch medelijden heeft met zichzelf. 

 

Ze heeft deze fragmenten niet gebruikt uit artistieke overwegingen tijdens de montage, ze vond ze niet interessant. 

De stilte viel haar op, het huis was stil, ze zag de wolken maar hoorde geen wind, de schaduwen waren de enige wat bewoog. Dat schepte voor haar een enorme rust. Haar bewegingen begonnen daardoor een andere kwaliteit te krijgen.  

Uitgepuurd noemt ze het, maar doordacht was het zeker niet. 

Enkel het hoognodige kwam binnen en enkel het hoognodige is wat ze ervan gemaakt heeft. 

Wat ze wel gebruikt heeft: die drie blikken, dat narratief zit er heel erg in. Ze koos in de montage ervoor om drie keer met het hoofd te werken, om juist heel bewust voor dat beeld te gaan.

Dus drie keer een soort van hetzelfde beeld en dan toch zo’n sterk narratief erin te zien. En zo zegt ze: ik kan met één beeld een film maken! 

 

Samenvatting reflectiegesprek - 14 maart 2024 

  

Shay geeft aan dat ze het maken van de animatie videoclip stil heeft gelegen. 

Dit komt doordat er iets bijzonders is gebeurd met een 3D animatie die ze op youtube heeft gezet. Die had ineens heel onverwacht meer dan 300.000 views en Shay heeft nu op youtube ook voor het eerst betaalde advertenties. Dus dit is ineens ontploft en dat heeft haar aandacht gehad. 

Ze werd geïnspireerd door een nieuwe serie op Netflix (Deliciuos Dungeon) die ze superleuk vond. Daar wilde ze een fan-animatie van maken. Het is deels een parodie geworden. 

Ze heeft een eigen mix van retro gamestijl uitgeprobeerd en op een originele manier gespeeld met anime-conventies in Blender. De video noemt ze ‘low poly meshi” 

De bevestiging die ze heeft gekregen van fans op Youtube, heeft haar ervan overtuigd dat ze haar afstudeerfilm volledig in deze animatiestijl wil gaan maken. Blijkbaar slaat de stijl goed aan en Shay hoopt dat haar opleiding het goedkeurt om haar afstudeerfilm in deze stijl te maken. 

Haar stijl heeft overeenkomsten met retrogames en anime, vanuit de games heeft ze vooral de texturen gebruikt. In 3D is het heel nuttig om met deze effecten te leren werken, zo kan ze de anime-achtige dynamiek heel erg beïnvloeden. Ze laat me zien hoe dat werk met het bewegen van de grond, het geeft direct de illusie van snelheid. 

Maar het allerleukst vindt ze het narratief in deze video, ze houdt ervan om verhalen te vertellen.  

 

We kijken erop terug hoe ze in anderhalf jaar geleden tot nu ontwikkeld is, van een beetje experimenteren met animatie tot nu: 

Het meest leerzame, of het meest nuttige voor haar was er veel plezier mee hebben en het zonder een echt doel beginnen. Ze is nu 6 maanden bezig met blender en daarvoor wist ze helemaal niks. Ze is trots op hoe ver ze gekomen is. Eerst was ze vooral bezig met de combinatie van 2D met live action, en ze beseft dat ze dat nodig had om hier te komen. Ze heeft het meeste zichzelf aangeleerd. 

 

Het was soms wel lastig om die prioriteit te stellen, dit was haar haar vrije tijdbesteding, naast school het liefst hiermee bezig. Het succes zit er ook wel in dat ze dit alleen heeft kunnen doen. In samenwerking is het soms lastig dat ze ook echt niet-productieve momenten heeft en zich niet altijd op werk kan concentreren, dan loopt dat niet lekker. Als ze niet productief is, baalt ze wel van zichzelf. Ze vindt dan dat ze meer had kunnen doen maar dan is dat meer voor school dan voor haar eigen dingen. Ze vindt dat ze af en toe eigenlijk meer op school zou moeten focussen. 


We hebben het over de werkwijzes die ik had geformuleerd voor dit onderzoek: Shay gaf destijds aan dat ze alleen mee wilde werken aan het onderzoek als ze zelf mocht bepalen hoe ze zou werken. Ze kan zich niet herinneren dat ze dat zo stellig heeft gezegd maar is heel tevreden hoe ze haar eigen proces heeft kunnen vormgeven en haar gevoel heeft kunnen volgen om zo uit te komen waar ze nu is. 

 

Ze erkent dat succes op YouTube wel enige prestatiedruk met zich meebrengt, die voelt ze wel een beetje. In het begin hoefden haar experimenten geen doel te hebben, nu verschuift dat een beetje. Het is niet dat ze denkt van “oeh nu moet ik weer zo snel mogelijk” maar ze is al wel weer volop bezig met een nieuwe animatie en gelukkig vindt ze het ook heel erg leuk om een vervolg op die succesvolle animatie te maken.   

Ze is zich ervan bewust dat er een belemmering kan zitten in het willen voldoen aan verwachtingen van de volgers op youtube. Ze zegt dat het haar helpt om hier bewust van te zijn. Ze wil er haar succesgevoel niet van af laten hangen. 

   

Deze gedachte heeft er ook toe geleid dat ze na haar afstuderen liever wil gaan werken als editor in plaats van animator, omdat ze als editor ook prima plezier haalt uit montage van andermans werk. Maar met animatie wil ze graag haar eigen dingen blijven doen en in haar eigen tempo. Ze wil het als een hobby houden zodat dat creatieve proces niet verbonden gaat zijn met succes of eisen van anderen. En daarom wil ze er ook niet financieel van afhankelijk zijn.  

Analyse 

 

Wat ging goed? 

  • Susanne is tevreden met het resultaat van haar gefilmde zelfportretten. Ze vindt het leuk om na te denken over wat de beelden over haar zeggen en hoe ze bij elkaar passen. 

  • Het filmen en monteren voelde natuurlijk voor haar, ze heeft inmiddels ontzettend veel beelden en zou daar graag een groot overzichtswerk van maken, als een bewegend schilderij met al die filmpjes naast elkaar. 

  • Ze ziet het als documentatie, materiaal dat je altijd nog kan gebruiken maar wat wel stuk voor stuk echt haar persoon weergeeft. Ze kijkt ze ook graag terug, want door het bewegende beeld inclusief geluid, brengt het direct herinneringen en emoties terug. Dat ervaart ze alleen met film omdat het puur is en niet vervormt door interpretatie. Ze waardeert dat ze het gevoel kan pakken en kan vastleggen. 

  • Ze heeft geen last van verwachtingen bij film, het is voor haar voldoende als het haar eigen gevoel weergeeft. 

  

Wat was een uitdaging?  

  • Ze vindt dat ze eigenlijk ook de mindere, rauwe momenten zou moeten vastleggen maar ze is daar nog niet aan toe. Ze focust nu liever op wat haar energie geeft. 

  • De techniek van het monteren was even zoeken, daardoor maakt wat ze kan met de tools die ze heeft. 

  

Welke inzichten heeft Susanne opgedaan? 

  • Als ze schildert is ze heel erg kritisch, haar abstracte werk vindt ze vaak maar niks. Tijdens het filmen is ze helemaal niet kritisch, haar voorkeur om vanuit realisme te vertrekken wordt doorhaar Iphone gefaciliteerd en daar is ze wel blij mee. Ze heeft gemerkt dat ze bij het samenbrengen van de beelden wél kritisch is op de inhoud, dan gaat ze met precisie inkorten bijvoorbeeld. 

  • Ze beseft dat de beelden die ze kiest en de manier waarop ze ze monteert, sterk afhangen van haar stemming en gevoelens op dat moment. Dezelfde beelden zouden op een ander moment een andere betekenis of boodschap kunnen krijgen.  

  • Ze beseft dat ze graag alleen werkt, met haar schilderen dacht ze eerst ook anderen nodig te hebben maar nu werkt ze heel graag alleen. Want dan is het echt haar eigen werk, een echt portret van zichzelf en hoeft ze met niemand af te stemmen. 

Methode en techniek


Werkwijze: 

Vastleggen wat je tegenkomt, wat fascineert. Het aanleggen van een beeldarchief als materiaal voor later gebruik. Associatieve montage.

 

Camera:

Telefoon 


Montage: 

Capcut (online) 

Analyse

 

Wat ging goed:  

  • Anke heeft er niet over nagedacht en wel gekozen, dit vindt ze bijzonder aan dit creatieve proces.

  • Die stilte, die rust ervaren noemt ze als het walhalla voor een kunstenaar, dat is wat je wilt bereiken als je bezig bent. 

  • Ze vond het heel fijn om met haar lijf, haar instrument de kaders op te zoeken die ze zelf niet echt kon of wilde zien. Dat vond ze tijdens de opname geweldig maar ze heeft het niet gebruikt in de montage.  

  

Wat was een uitdaging:  

  • Aanvankelijk wilde Anke haar gezicht niet tonen, maar tijdens het proces heeft ze juist gekozen om alleen de fragmenten met haar gezicht te gebruiken. 

  • Ze worstelde met het gegeven dat het beeld al afspeelde terwijl het op hetzelfde moment werd gecapteerd, wat een fascinerende maar ook confronterende ervaring was. 

 

 Welke inzichten heeft Anke hierdoor gekregen:  

  • Anke heeft meer bewustzijn gekregen van haar eigen vermijdingsgedrag en de manier waarop ze zichzelf vaak laag positioneert. 

  • Ze heeft ervaren hoe film haar ervaring kan accelereren en een mimesis kan creëren, waarbij de realiteit en de weergave ervan gelijktijdig aanwezig zijn. 

  • Dat (voor haar) film het enige medium is dat zo snel en direct de realiteit en ervaring kan weergeven, zonder interpretatie. 

Methode en techniek


Werkwijze: 

Vanuit één lange opname delen knippen en die over elkaar leggen.

 

Camera:

Telefoon 


Montage: 

Imovie op laptop

Analyse


Wat ging goed: 

  • Shay heeft een nieuwe, unieke animatiestijl ontwikkeld die goed is ontvangen. OpYouTube heeft een video meer dan 300.000 views en heel veel complimenten op haar werk 
  • Het werken volgens haar eigen tempo en ideeën bevalt nog steeds goed.
  • Ze voelt zich zeker genoeg over deze stijl dat ze ermee wil afstuderen.

 

Wat was een uitdaging:  

  • Het prioriteren van tijd voor haar persoonlijke animatieprojecten naast haar schoolwerk was niet altijd even makkelijk. 
  • Ze baalt soms van zichzelf als ze niet productief is, omdat ze dan vindt dat ze meer op school had moeten focussen. 
  • Er komt een lichte prestatiedruk nu haar video succesvol is, omdat ze het gevoel heeft te moeten voldoen aan verwachtingen van volgers. 

 

Welke inzichtenheeft Shay hierdoor gekregen: 

  • Het meest leerzame was dat ze er veel plezier in had, wat essentieel was voor haar vooruitgang. 
  • Ze realiseert dat haar eerdere ervaring met 2D i.c.m. live-action nodig was om tot deze animatiestijl te komen.  
  • Ze wil niet als professioneel animator werken, maar animatie wel als hobby blijven doen zodat ze in haar eigen tempo en met haar eigen ideeën kan werken. 

Methode en techniek


Werkwijze 

Vanuit een narratief animatie maken met onconventionele middelen in Blender

  

Camera:

n.v.t.


Montage: 

Blender

Een inkijkje in haar techniek van anime achtergrond in Blender